आँखामा सपना

आँखामा सपना बोकेर अनि रहर बोकेर 

मंन्जिल पुरा हुदैन कहिल्यै पत्थर ढोगेर

जव साहस आउछ अनि मात्र शिखर चढीन्छ

कहाँ गन्तब्यमा पुगिन्छ बारम्बार सफर सोधेर

हिजो उसले बा आमाको सपना पुरा गर्छु भन्थ्यो

आज बीच बाटो बाटै फर्किएको छ डर सोचेर

उ सधै चर्चामा आउँन खोज्छ समाचार पढेर 

नाम दाम कमाउछ अर्काको खबर चोरेर

@रामकृष्ण पौडेल 'अनायास'

मझेरीमा एकै छिन भलाकुसारी गर्दै

मझेरी भलाकुसारी, अंक १७ (रामकृष्ण पौडेल अनायास)


 Sun, 12/07/2014 - 20:33

स्रष्टासँग कुराकानी
मझेरी सञ्चालक

मझेरी भलाकुसारीमा स्वागत छ रामकृष्णजी ! पहिले त आफ्नो परिचय दिनुस् न!
धन्यवाद कुमार सर । मैले आफ्नो बारेमा भन्नु पर्दा आफूलाई साहित्यप्रेमी, साहित्यको बारेमा केही सिक्दै गरेको विद्यार्थी हुँ भन्न रुचाउछु । स्कुल जीवनदेखि साहित्यलाई माया गर्दै आएँ र सारिक हुदै आएँ । गाउँ समाजमा कुनै व्यक्तिको दुख समस्या देख्न नसक्ने हुनाले धेरै संघर्ष पनि गर्दै आएँ । म कहिल्यै असत्यको पछाडि लागिन । सधै सत्यलाई साथ् दिदै पनि आएको छु । हुन सक्छ मलाई त्यसैले धेरै कुराले भावुक बनाएर पनि होला फाट्ट फुट्ट साहित्यमा कलम चलाएको । आँखाले देखेका कुराहरूमा थोरै घुमाएर कलात्मक तवरले मझेरी र अन्य पत्र-पत्रिकामार्फत पाठक सामु पुर्याउन कोसिस गरेको छु ।

मैले हालसम्म गजल विधा, कविता, कथामा कलम चलाउदै आएको छु । पछिल्लो समयमा चितवनबाट पहिलो भन्नु पर्छ गजलमा सवाल-जवाफ ''धमिलिएका डोबहरू ''कृति बजारमा आएको छ पाठकले निकै रुचाइदिनु भयो खुशी पनि छु ।

स्थायी बसोबास भरतपुर -१३, कविडाँडा कैलासनगर चितवनमा जन्मिए र कविडाँडाको माहोल साहित्यमा निकै नै तातिरहेकोले मलाई त्यो माहोलले छुटाउन सकेन । त्यसैले पनि चितवनका सामाजिक र साहित्यिक बिबिध संघ-संस्था
- गजलमन्च चितवन
- कविडाँडा साहित्य समाज
- समर्पण साहित्य परिषद
- अभिब्यन्जना साहित्य प्रतिष्ठान
- हाम्रो मझेरी साहित्य परिषद,
आदिमा संलग्न छु । र बिगत ११ वर्ष अगाडिबाट आफूलाई साहित्यको महायज्ञमा पुजारीको रुपमा सरिक गराएको छु ।





यो साहित्यिक नाम "अनायास" किन रोज्नुभयो?

साहित्यिक नाम अनायास रोज्नुको कारण मेरो मस्तिष्कमा अनायासै रचनाहरू फुर्ने भएकाले जुनसुकै समयमा पनि कहिलेकाहीँ शब्दहरू फुर्ने गर्छन् । त्यसैले मैले आफ्नो नाम पछाडि अनायास राख्न रुचाएको हो ।





गजलको क्षेत्रमा जल्दोबल्दोसँग लागिरहनुभा'छ; त्यो ऊर्जा कसरी आउँछ?

वास्तवमा जल्दो बल्दोसँगभन्दा पनि साहित्यले नकारात्मक सोचलाई परिवर्तन गर्छ । त्यसैले साहित्यमा लाग्नु ठिक हो । अनि साहित्य भनेको हृदयको कलात्मक अभिव्यक्ति हो । आफूले गरेका रचनालाई बाहिर ल्याउन वा साहित्यको सम्रक्षण गर्नका निम्ति पनि हो र साहित्य क्षेत्र भनेको सकारात्मक सोचको विकास गर्ने एउटा सत्संगत् वा महायज्ञ हो । त्यसैले पनि आफू र समाज विकासका निम्ति रचना मार्फत नै केही गर्न सकिन्छ कि भनेर प्रकृतिमा भएका कुराहरू टपक्क टिपेर देश र जनताले भोगेका, अनि देश दुखेका माया प्रेम मिलन बिछोडका कुराहरू आदिलाई शब्दका मार्फत सानो क्रान्तिको थालनी गर्न खोज्दा यो क्षेत्रमा जल्दोबल्दो तरिकाले लागेको देख्न सक्नुभएको हुनसक्छ । सायद ऊर्जा कसरी आउँछ भन्ने कुरामा चाहिं यिनै बिबिध गतिबिधि, जहाँ अन्याय हुन्छ, जहाँ समस्या पर्छ, जहाँ पीडाको अनिभूति हुन्छ र खुशीको पल हुन्छ यस्तै पलहरूले नै शब्द भोर्ने ऊर्जा प्रधान गर्दछ ।





के कस्ता साहित्यिक गतिबिधिहरू गरिरहनुभएको छ?

बास्तवमा चितवन र कविडाँडा साहित्यको उर्वरभूमि हो । यहाँ साहित्यको भेल चैत बैसाखको खडेरीमा पनि उत्तिकै उर्लिरहेको हुन्छ । त्यसैले हरेक दिन हरेक हप्ता हुने विभिन्न कार्यक्रममा विशेषत आयोजकको भूमिका पनि निर्वाह गर्दै आइरहेको छु र अन्य कार्यक्रममा उपस्थिथि पनि जनाउदै आइरहेको छु । त्योभन्दा पनि हाल साहित्यमा एउटा नराम्रो बिकृति हाबी भएको छ - साहित्यमा गुट, उपगुट र राजनीतिक भातृ संगठन जस्तो बन्दै गइरहेको छ । यस्तो बिकृतिबिरुद्ध म साहित्यिक क्रान्ति पनि गरिरहेको छु । साहित्यमा पैसा भएका व्यक्ति मात्र अगाडि बढ्ने जस्तो देखिन थालेको छ । आर्थिक रुपमा कमजोर श्रष्टाका राम्रा सिर्जनाहरू अगाडि ल्याउन म भरपुर कोसिसमा छु ।

हाल बजारका महंगा होटलमा रक्सीको मातसँगै कार्यक्रम हुन्छन । सम्मान पुरुस्कार एक आपसमा साटासाट, ऐचो, पैचो गरे जस्तो गरी विभिन्न गतिबिधिहरू भैरहेको छन् । यस्ता गतिबिधि रोकेर नव-सर्जकदेखि लिएर ठुला श्रष्टासम्म पच्ने प्रकारका गतिबिधि गरी साहित्यलाई सुद्ध रुपले अगाडि बढाउन अग्रजप्रति विनम्रता गर्दै एउटा राम्रो सिर्जना र श्रष्टाको उचित मूल्यांकन गर्दै साहित्यको जगेर्ना गर्न अनूनय गरिरहेको छु अग्रजप्रति ।

पाठकहरूले कस्तो लेखकको रुपमा आफूलाई चिनून् जस्तो लाग्छ ?

पाठकले आफूलाई कस्तो रुपमा लिन्छन भन्दा पनि म आफै राम्रो पाठक बन्न सकुँ । अन्य पाठकले यो कुसल पाठक हो भनेर चिन्दा नै म सन्तुष्ट हुने थिएँ । श्रष्टा र सिर्जनाको लागि भगवान भनेको पाठक नै हो ।





मनपर्ने र प्रेरणादायक लेखकहरूको नाम लिनुपर्दा कसलाई सम्झनुहुन्छ ?

साहित्य सिर्जना, लेख, विचार, बिश्लेषण कसैको नराम्रो हुँदैन ।त्यसैले केही त केही कुरा दिइराखेको नै हुन्छ । यदि उक्त सिर्जनाबाट रस स्वाद लिन सक्यो भने सबै सिर्जना उत्कृस्ट हुन् जस्तो लाग्छ । तर आफैले चिन्न बुझ्न र स्वाद लिन जानेन भने त्यसको गुण बारे अनभिज्ञ हुन्छ । त्यो उसको लागि नराम्रो हुन्छ । त्यसैले सबै श्रष्टाका सबै लेखकका कृति रचना उत्तिकै उत्कृस्ट लाग्छ मलाई । अनि एउटा लेखकले आफ्नो लेख कृति उत्तिकै माया पनि गरेको हुन्छ । त्यसैले मैले एक दुई जना लेखकको नाम लिए भने अन्य लेखकमाथि अन्याय हुनेछ । त्यसैले मेरो प्रेरणा भनेको सबै लेखकका राम्रो सृजना र राम्रो सिर्जनाका लेखक नै हुन् ।

अबको ५-१० वर्षपछि कस्तो लेखक/साहित्यकर्मीको रुपमा आफूलाई उभ्याउन चाहनुहुन्छ ?

मैले अगाडि पनि कुरा उठाइसकेको छु र यही कुरा भगवानसँग पनि भन्छु मलाई पहिला कुसल पाठक बन्ने शक्ति प्रदान गरुन । त्यसपछि मात्र अरु कुरा सोच्ने छु । सर्बप्रथम एउटा कुशल पाठक नै बन्न सक्दैन, अध्ययन र साधना गर्न सक्दैन भने त्यो व्यक्ति कहिल्यै लेखक बन्न सक्दैन । यी कारणहरूमा म पोख्त भए भने म समाजको चित्रण गर्न सक्ने विम्बका रुपमा उभिन चाहन्छु ।





चितवन तथा नेपालभरि कस्ता साहित्यिक कार्यक्रमहरूमा सरिक भइरहनुहुन्छ ?

आफूलाई प्रेरणा मिल्ने खालका र व्यक्ति, गुट, राजनीतिक विशेष कार्यक्रम बाहेक जुन कार्यक्रमले एउटा सही साहित्य, सही रचना र स्रस्टाको सम्मान गर्छ त्यस्ता कार्यक्रममा जान रुचि लाग्छ ।

आफू नजिकका अन्य स्रष्टाहरू को हुनुहुन्छ ?

मेरो लागि टाढाको कोही पनि हुनु हुन्न मैले यति धेरै अग्रज, सहकर्मी सहपाठी श्रष्टाबाट माया पाएको छु । त्यो नै मैले साहित्य जीवनमा कमाएको सम्पति हो । त्यसैले म कसैलाई टाढाको सोच्दिन ।





इन्टर्नेट तथा मझेरी जस्ता साहित्यिक पृष्ठहरूको आवतले तपाईंको लेखलाई के-कस्ता परिवर्तन गरेको छ, हामीसँग अनुभव बाँढ्नुहुन्छ कि!

विश्वलाई नै अगाडि बढाउनको निम्ति इन्टरनेटलेठुलो भूमिका खेलेको बेलामा हामीले प्रयोग गर्न जानेनौ भने हामी धेरै पछाडि पर्छौ । त्यसैले नि म प्राय इन्टरनेटमा धेरै समय बिताउछु । यदि इन्टरनेट नभइदिएको भए सायद अचेल दिन बिताउन पनि सक्दिन थिएँ होला जस्तो लाग्छ । वास्तवमा मेरो पहिलो प्रेरणाको स्रोत पनि ई पत्रिका र यसमा कार्यरत मित्रहरू नै हो । हामी जस्ता साहित्यप्रेमीका लागि उचित स्थान र उचित सम्मान दिने एउटै थलो हो र समालोचक पनि हो ईपत्रिका ।

त्योभन्दा पनि मझेरी मेरो प्रमुख माध्यम हो । मेरो नभएर नेपाल र बिदेशमा बस्नुहुने सम्पूर्ण साहित्यिक स्रस्टाको उचित सम्मान र स्थान दिन सफल एक ईपत्रिका मझेरी नै हो । मझेरी सबैको प्रेरणाको स्रोत स्रस्टाको समालोचक पनि हो । यहाँ आजसम्म ३०१३८ जना श्रष्टाको जम्काभेट छ । ती श्रष्टाको सृजनामा आफ्नो रचना कुन स्थानमा छ त्यो जान्ने अवसर प्रधान गरेको छ ।





फेसबुक र ट्विटरजस्ता सामाजिक सञ्जालहरूले कसरी उपयोग गरिरहनुभएको छ ?

सबैसँग नजिक हुने मौका पाएको छु, मेरो लागि अगाडि बढ्ने स्रोत बनेको छ ।

भविष्यमा केही साहित्यिक योजना छन् भने बताइदिनुस् न !

भविष्यमा साहित्यिक योजनाभन्दा पनि समयले साथदिएको खण्डमा एउटा साहित्यिक ट्रस्ट खोल्ने र आर्थिक रुपले कमजोर श्रष्टाका कृति प्रकाशन गरी उचित सम्मान दिने सोच हो । आफूले पनि कृति प्रकाशन गर्ने र साहित्यिक सस्थामा बसेर केही साहित्यका लागि टेवा पुग्ने राम्रा गतिबिधि गर्ने ।

तपाईं गत करीब चार वर्षदेखि मझेरीमा करिब १२० रचना प्रकाशित गरिसक्नुभएको छ । यी रचनाहरूलाई पुस्तको रुपमा आकार दिने बारे सोच्नुभाछ?

चितवनबाट नै पहिलो भन्नु पर्छ गजलमा सवाल जवाफ कृति ''धमिलिएका डोबहरू''प्रकाशित गरेका छौ मैले र सहकर्मी जमुनाजीले भएर । अबका दिनमा पनि एउटा कथा र कविता कृति प्रकाशित गर्ने सोच छ मेरो ।





मझेरीलाई कस्तो रुपमा हेर्नुभएको छ ? यसलाई अँझ प्रभावकारी हुन के गर्नुपर्ला ?

मझेरी सबै साहित्यकार, श्रष्टाको साझा थलो र माया प्रेम मिलन बिछोड अनि कतै मन दुखेका कुरा त कतै मुटु साटेका कुरा एक आपसमा साटासाट गर्ने हाम्रो अभिभावक बनेको छ । अँझ त झन् नव सर्जकका लागि एउटा प्रमुख भूमिका नै खेलेको छ र मझेरीलाई आझै प्रभावकारी बनाउन वर्षको एउटा साहित्य संग्रह निकाल्ने अनि जेष्ठ अग्रज स्रस्टाको सम्मान गर्दा मझेरी सबैको मन मस्तिष्कमा अमिट छाप बनी बसी राख्ने थियो ।

मझेरीमा विशेष गरी कुन लेखकहरूको रचना पढ्ने गर्नुहुन्छ ?

मझेरीका प्रत्येक पाना र विधामा डुल्ने बानी छ मेरो त्योभन्दा पनि सबैका रचना उत्तिकै उत्कृस्ट लाग्छ र सबैको रचनामा आँखा पुगेकै हुन्छ ।





पहिलेको तुलना अलि पातलो रुपमा देखिन थाल्नुभएको छ । केही विशेष कारणहरू पनि छन् कि?

विभिन्न साहित्य संघ-सस्थामा कार्यरत छु र कार्यक्रम निकै नै गर्दै आएका छौ । त्यसैले पनि त्यतातिर बढी समय दिनुपर्ने र म वैवाहिक जीवनमा पनि प्रवेश गरेँ । अनि समय बाँडिदा हजुरलाई त्यस्तो लागेको पनि हुन सक्छ । तर मझेरी हेर्ने भने छुटाउदिन ।





संसारभरि छरिएर रहनुभएका लेखक-पाठकलाई के सन्देश दिन चाहनुहुन्छ ।

निस्वार्थ भावानाले उत्प्रेरित भएर साहित्य लेखनमा लाग्नु होला । हजुरहरूका लेख रचनाको लागि नेपाली साहित्यको प्रतिनीधि मझेरी छँदैछ । रचना प्रकाशनका लागि मझेरीलाई आफ्नो सम्झेर पठाउनु होला । सही रचना र सही श्रष्टाको मूल्यांकन गर्नु होला । सधै साहित्यलाई माया गर्नु होला सक्नुहुन्छ साहित्य सिर्जना गर्नुहोला सक्नुहुन्न संरक्षण गरिदिनु होला ।





अन्त्यमा केही छ भने बताउनुहोला ।

नेपाली साहित्यका लागि मझेरीले खेलेको भूमिका निकै प्रसंशायोग्य छ र सबैलाई समेट्न सफल होस् । कुमार सरप्रति आभारी छु । अनि कविडाँडामा रहनु हुने सम्पूर्ण मेरा अग्रज, चितवनका सम्पूर्ण साहित्यकारज्यू, मेरो परिवार प्रति धेरै आभार प्रकट गर्दछु। मलाई यो क्षेत्रमा सहयोग गर्ने सम्पूर्ण मित्रलाई सम्झन चाहन्छु । साहित्यलाई सबैले माया गरिदिनु होला ।

धन्यवाद !!!!





रामकृष्ण पौडेल अनायासका रचनाहरू : यता http://www.majheri.com/taxonomy_vtn/term/2485
रामकृष्ण पौडेल अनायासका रचनाहरू (संक्षिप्त अंशसहित): यता http://www.majheri.com/taxonomy/term/2485
रामकृष्ण पौडेल अनायासको फेसबुक पेज : यता https://www.facebook.com/ramkrishna.poudel

गजल

पार्टी फुटाएर अनि बन्दुक उठाउछु भन्दै 

सदन हल्लाएको छ कलम फुटाउछु भन्दै

गधा धोएर गाई बन्ने भए देखिन्थ्यो हेर 

गयो मसाल बोकेर सम्बन्ध टुटाउछु भन्दै

साएद आफ्नो खुट्टामा बन्चरो हान्दै छ उ

कुर्ची नपाए आफ्नै शरीर गुमाउछु भन्दै

जन्ताको मन परिवर्तन भैसक्यो उस्लाई के थाहा 

खोक्रो भाषण गर्दै थियो जनमत जुटाउछु भन्दै /

रामकृष्ण पौडेल 'अनायास'
गजलकुञ्ज

गजल

सरकारले कर्णालीमा नुन पठाउन सक्दैन भने
राहात मिल्दैन जन्तालाइ महंगी घटाउन सक्दैन भने

सुरक्षित छैनन् अचेल बाबु बाट छोरिहरु पनि
प्रशासन अब बन्द गर अपराध हटाउन सक्दैन भने


सिमाना मिच्दैछ छिमेकीले तमासा हेर्दैछ सरकार
के काम तेत्रा सुरक्षाकर्मी ठाउमा खटाउन सक्दैन भने

कृर्षी क्रान्ति गर्छु भन्दै ठुला भाषण गर्थे नेता
के नेता भन्नु किसानको खेतमा पानि कटाउन सक्दैन भने /

रामकृष्ण पौडेल 'अनायास'
गजलकुञ्ज

गजल

सुन्दैछु पराईको मनमा बसाई सर्दै छन् अरे
रामु'ले हिसाब चुक्ता नगरे आफै मर्दै छन् अरे

बिश्वास हट्न दिनेछैन प्रेमको अमर राख्नु छ मैले

मेरो सिन्दुर मेटाएर फेरि सिउदो भर्दै छन् अरे

म कसरि हेर्न सक्छु हे प्रभु Û पिडा कति दिन्छौ

डोली संगै उन्लाई बोकी जन्ती यतै झर्दै छन् अरे

हरे म आज कस्तो नराम्रो देखि रहेको छु सपनामा
अनायास प्रेममा पागल भयो भन्दै हल्ला छर्दै छन् अरे

यस्तो सपना देख्न नपरोस् भगवान् कसैलाई अब
प्रेम गर्नेलाई सरकारले राहात योजना गर्दै छन् अरे

रामकृष्ण पौडेल 'अनायास'
गजलकुञ्ज भरतपुर

राष्ट्रियस्तरमा हस्तक्षेप गर्ने कविडाँडाका स्रष्टाहरु

रामकृष्ण पौडेल ‘अनायास’

        नेपालको साहित्यिक परिप्रेक्ष्यमा चितवन आज अग्रस्थान ओगट्न सफल छ । त्यसो त, अन्य जिल्लाहरु पनि कमजोर छैनन् । त्यसमा पनि चितवनको साहित्यिक उर्वर भूमिमा कविडाँडा निकै सक्रियताका साथ तीव्र गतिमा अघि लागिरहेको छ र राष्ट्रियस्तरमै चर्चामात्र होइन हस्तक्षेपसमेत गरिरहेको छ । कविडाँडाका प्रत्येक घरधुरीमा कवि, कथाकार, निबन्धकार, गजलकारहरुको प्रतिनिधित्व छ, नभएका घर बिरलै भेटिन्छन् ।

कविहरुको संख्या अधिक रुपमा रहेको भरतपुर नगरपालिका वडा नंं १३ भित्र पर्ने कल्याणपुर, आनन्दपुर, कैलाशनगर, रामबाग, गुलाफबाग, मंगलपुरका केही भाग र वडा नं. १४ मा पर्ने तोरीखेत र गाविस फूलबारी र श्रीपुर क्षेत्रलाई राष्ट्रिय रुपमै सम्पूर्ण सर्जकहरुले ‘कविडाँडा’ नामकरण गरेका छन् ।

नारायणी नदीभन्दा दक्षिण र राप्ती नदीबाट उत्तरतर्फको क्यान्सर अस्पतालबाट चार किमी भित्रपट्टि पर्ने केही समथर भूभागभन्दा माथि उठेको र प्राकृतिक रुपले पनि निकै सुन्दर, हराभरा र हरियालीले आकर्षित गर्ने उक्त स्थान आज साहित्यिक जगत्मा असाध्यै चर्चित स्थान हो । साहित्यकारहरुको पुण्यभूमिका रुपमा समेत लिइने कविडाँडाको उपस्थिति अब अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा समेत देखिन थालेको छ । पछिल्लो समयमा भएका साहित्यिक गतिविधिहरुले कविडाँडाको नामलाई पुष्टिसमेत गरेको देखिन्छ । कविडाँडाबाट नेपाली साहित्यलाई अगाडि बढाउनका निम्ति कम्मर कसेका पछिल्ला नवपुस्ताका सर्जक र कविडाँडालाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा चर्चामा ल्याउन नेपाली साहित्यमा स्थापित रहेका वरिष्ठ स्रष्टाहरुको अतुलनीय योगदान छ । नेपाली साहित्यका केही प्रतिनिधि लेखकहरु कविडाँडामै बसोबास गर्छन् भन्दा गर्व बोध हुन्छ । धन्य छ कविडाँडा, जसले चर्चाको शिखरमा पुगेका लेखकहरुलाई आफूमा समाहित गरेको छ !

समग्र चितवनको इतिहास पल्टाउँदा कलानाथ अधिकारी र प्रेमविनोद नन्दन पछि २०३३ सालमा कविडाँडाका अनिल सिग्देलको ‘केही समालोचनात्मक रेखांकन’हरु चितवनकै पहिलो समालोचनात्मक कृतिका रुपमा प्रकाशित भएको देखिन्छ । हालसम्म कविडाँडाबाट १०० भन्दा बढी कृतिहरु बाहिर आइसकेको पाइएको छ । अझ, दर्जनौँ साहित्यिक पत्रिकाहरु पनि प्रकाशित भएका छन्, यहाँबाट । केहीले त निरन्तरता पनि दिँदै आइरहेका छन् ।

यस्तो साहित्यिक महायज्ञमा सरिक भई कविडाँडालाई चर्चामा पु¥याउने चर्चित स्रष्टाहरु निम्न छन् ः

कवि तथा समालोचक अनिल सिग्देल, कवि डा. खुमनारायण पौडेल, कथाकार डा. हरिहर पौडेल, कवि तथा निबन्धकार सङ्गीत आयाम, समालोचक उदय अधिकारी, समालोचक पूर्णबहादुर अधिकारी, गजलकार गोपाल पौडेल, कवि सिर्जन अविरल, कथाकार सीताराम कोइराला, कथाकार एलबी क्षेत्री, कवि सुरेन्द्र अस्तफल, कवि गणेश शर्मा, कवि युवराज भुषाल, गजलकार सजल नयन, गजलकार मिथिला प्याकुरेल, गीतकार अर्जुन अस्तफल, गजलकार तथा समालोचक रमेश प्रभात, गजलकार युवराज अर्याल, कवि नवराज ढुंगाना, गजलकार रामकृष्ण पौडेल ‘अनायास’ लगायत धेरैले राष्ट्रियस्तरमै ख्याति कमाइसकेका छन् । यस्तो पुनीत अभियानमा बाहिरी जिल्लासँग कविडाँडाको सहकार्य रहँदै आएको छ, जसले चितवनसँगको सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाएको छ ।

समग्र चितवन जिल्लालाई साहित्य जगतले पूरै ढाक्ने वातावरणको लागि ठूलै भूमिका समेत खेलेको छ, कविडाँडाले । चितवनको साहित्यिक उन्नयनमा कविडाँडाको योगदानलाई केन्द्रबाट समेत सकारात्मक रुपले हेर्दै प्रशंसा गर्नेहरुको संख्यामा समेत अकल्पनीय रुपले वृद्धि भएको छ ।

यसरी समग्र चितवनको प्रतिनिधित्व हुनेगरी कविडाँडाले जन्माएका स्रष्टाहरु र ती स्रष्टाहरुका कृतिहरुलाई सरसरती नियाल्दा निम्न स्रष्टाहरुलाई यहाँ स्मरण गर्न सकिन्छ–

अनिल सिग्देल ः

जिल्लाकै समालोचना विधाका आरम्भकर्ता एवं खण्डकाव्य, लामो कविता तथा गद्यकवितामा कलम चलाएर पाँच दशक समयअगाडिदेखि कविडाँडामा बसी समग्र जिल्ला र देशमा समेत मह¤वपूर्ण स्थान बनाउन सफल कवि एवं समालोचक अनिल सिग्देलका प्रकाशित कृतिहरुमा ‘मिलन’ खण्डकाव्य (२०३३), ‘केही समालोचनात्मक रेखांकनहरु’ समालोचना (२०३३), ‘जीवन क्षितिज’ धारावाहिक लामो कविता हो भने राष्ट्रिय रुपमा केन्द्रबाट प्रकाशित भएका विभिन्न पत्रपत्रिका मधुपर्क, रुपरेखालगायत अन्य साहित्यिक पत्रिकाहरुमा पनि उनका रचनाहरु प्रकाशित भएको पाइन्छ ।

डा. खुमनारायण पौडेल ः

कविडाँडामा रही कविता विधामा राष्ट्रिय पहिचान बनाउन सफल डा. खुमनारायण पौडेल हाल राजधानीमा भएता पनि निरन्तर रुपमा साहित्यमा लागिरहेका छन् । यिनका कृतिहरु ‘अन्तिमेत्थम’

(२०४९) कवितासंग्रह, ‘नरमेध’

(२०५६) कवितासंग्रह हुन् ।

डा. हरिहर पौडेल ः

विशेषतः कथा विधामा राष्ट्रिय पहिचान बनाएका डा. हरिहर पौडेल कवितामा समेत अगाडि देखिन्छन् । उनका प्रकाशित कृतिहरुमा ‘इतिवृत्त’ (२०५१) कथासंग्रह, ‘कालो उज्यालो’ (२०६९) लघु कथासंग्रह, ‘अनुभ्रम प्रतिभ्रम’ (२०६६) लगायत छन् ।

सङ्गीत आयाम ः

लेखन तथा पत्रकारितामा उत्तिकै सक्रियता देखाउने सङ्गीत आयाम मूलतः राष्ट्रिय रुपमा लेखकका रुपमा बढी चर्चित छन् । आयामका रचनाहरुले देशैभर उज्यालो दिन सफल भएका छन् । कविता, निबन्ध, कथा, समीक्षा, गजलजस्ता विधामा करिब विगत ३० वर्षअघिदेखि सक्रियतापूर्वक कलम चलाउँदै आएका आयामका ‘चक्रव्यूह र युद्धपीडाहरु’ लामा कवितासंग्रह

(२०६२), ‘शरणार्थी उज्यालो’ कवितासंग्रह (२०६७) र हालसालै अत्यधिक चर्चामा आएको ‘दासहरुको कुम्भमेला’ निबन्धसंग्रह (२०७०) प्रकाशित कृतिहरु हुन् ।

गोपाल पौडेल ः

‘छातीभरि तिम्रो माया’ गीत–गजलसंग्रह २०५९ र ‘शब्दहरु अविराम यात्रामा’ (२०५७) प्रकाशित कृति रहेको देखिए पनि गोपाल पौडेलको साहित्यिक सक्रियता आजभोलि त्यति देखिँदैन । उनी पलायन नै भएका हुन् कि भन्ने महसुस भैरहेको अवस्थामा उनको सक्रियता कविडाँडाका लागि आवश्यक देखिन्छ ।

सिर्जन अविरल ः

चितवन जिल्लाको सञ्चारमाध्यममा निकै लोकप्रिय रहेका सिर्जन अविरल कविता कथा जीवनी आदिमा कलम चलाउने स्रष्टा हुन् । उनका प्रकाशित कृतिहरुमा ‘म आकाश हेरिरहेछु’ कवितासंग्रह (२०६१), ‘आदि गायक सेतुरामदेखि दिलमाया खातीसम्म’ जीवनीसंग्रह (२०६२) र ‘क्यान्टोनमेन्ट र अरु कविताहरु’ कवितासंग्रह (२०७०)

छन् । चितवनका कविहरुमा यिनको अलग पहिचान छ ।

एलबी क्षेत्री ः

कविडाँडा साहित्य समाजका संस्थापक अध्यक्ष रही कविडाँडाका अभिभावकका रुपमा ठूलो भूमिका खेलेका एलबी क्षेत्रीले शिक्षा र प्रशासनिक कार्यमा परिपक्व अनुभव बटुलेका छन् । क्षेत्रीको प्रकाशित कृति ‘त्रिशङ्कुको देशमा’ लघु कथासंग्रह (२०६४) हो भने नयाँ कवितासंग्रह छिटै नै बजारमा आउने तर्खरमा छ । मूलतः कथा विधामा अगाडि देखिएका उनका राष्ट्रियस्तरका पत्रिकाहरुमा कथाहरु प्रकाशित भएका छन् । पछिल्लो समयमा कवितामा निकै सक्रियतापूर्वक उनी लागिरहेको देखिन्छ ।

सुरेन्द्र अस्तफल ः

कविडाँडामा रहँदै चितवनको गरिमामय संस्था चिसाप, नारायणी कला मन्दिर र अन्य संस्थामा रही कविडाँडाको समग्र साहित्यको विकासका निम्ति अगाडि बढेका अस्तफलको ‘बिम्बशिविर’ कवितासं्रग्रह, ‘शब्दहरु अविराम यात्रामा’ संयुक्त कवितासंग्रह प्रकाशित छ । उनी गीत, गजल, मुक्तक, समीक्षा विधामा पनि अगाडि देखिन्छन् ।

गणेश शर्मा ः

युवापुस्ताका क्रियाशील कवि अझ पछिल्लो समयमा विशेषगरी लघुकथामा दक्षता हासिल गरेका गणेश शर्माको ‘शब्द क्रान्ति’ २०६६ कवितासंग्रह प्रकाशित छ । उनी अहिले युवापुस्तामा सशक्त हस्ताक्षरका रुपमा देखिन पुगेका छन् ।

रमेश प्रभात ः

कविता, गजल, हाइकु र समालोचनामा सक्रियताका साथ कलम चलाउन सफल रमेश प्रभातले हाइकुसंग्रहसमेत प्रकाशित गरिसकेका छन् भने चितवनका साहित्यिक कृतिहरुको अभिरेखांकनसमेत प्रकाशित गरी सिंगो साहित्यिक फाँटमा राष्ट्रियताका साथ लागेका उनी गजल मञ्च चितवनका अध्यक्ष पदमा रही हाल चितवनको गजल क्षेत्रको विकासका निम्ति सक्रिय देखिन्छन् । उनको अन्य साहित्यिक संघसंस्थामा पनि सक्रियता रहेको पाइन्छ ।

सीताराम कोइराला ः

चितवन जिल्लाको गरिमामय पत्रिका ‘पल्लव’को प्रथम अंक आफैँ सम्पादन गरी अगाडि बढाएका कोइरालाले कथा विधामा कलम चलाउँदै ‘अनर्थ’ कथासंग्रह र ‘स्रष्टासँग संवाद’ प्रकाशित गरेका छन् । आफूलाई सफल साहित्यकर्मीका रुपमा उभ्याउन सफल रहेका उनको २०७१ मा ‘पागल प्रेमी र मेरो देश’ कवितासंग्रह बजारमा आएको छ ।

रामकृष्ण पौडेल ‘अनायास’ ः

चितवनका विभिन्न साहित्यिक संस्थामा क्रियाशील र संलग्न रहेका रामकृष्ण पौडेल ‘अनायास’ समर्पण साहित्य परिषद्का संस्थापक उपाध्यक्ष हुन् । चितवनको पहिलो कृतिका रुपमा गजलमा सवाल जवाफसंग्रह ‘धमिलिएका डोबहरु’ फुच्ची जमुनासँगको सहकार्यमा यिनले प्रकाशित गरेका छन् । उनी कथा, मुक्तक, कविताजस्ता विधामा पनि आफूलाई उभ्याउन सक्रिय रहेका छन् ।

शम्भु गिरी ‘निर्दोष जीवन’ ः

यिनले विविध विधामा कलम चलाए पनि सम्पूर्ण विधालाई एकै ठाउँमा राखी ‘आशीर्वाद’ नामक कृति प्रकाशित गरेका छन् ।

पूर्णबहादुर अधिकारी ः

संस्मरणसंग्रह ‘अनुभूतिका त्रिवेणी’ २०६६, र २०७० मा कथासंग्रह प्रकाशित गरेका पूर्णबहादुर अधिकारी विभिन्न नेपाली साहित्यका स्थापित स्रष्टा हुन् । उनी अरु विधामा पनि सक्रिय देखिन्छन् ।

कविडाँडालगायत सम्पूर्ण साहित्य जगतमा जल्दोबल्दो तवरले कलम चलाई साहित्यको उत्थानका निम्ति कम्मर कसेर लागेका अरु क्रियाशील कविडाँडाका सर्जकहरुलाई सरसरती हेर्दा निम्न छन् ः

– अर्जुन अस्तफल

– नवराज ढुंगाना

– सजल नयन

– कला पौडेल

– सुजन अनिमेस

– मन्जु पौडेल आदि ।

कविडाँडाको इतिहास हेर्ने हो भने २०३० सालअगाडिदेखि नै साहित्यिक क्षेत्रमा कृति प्रकाशितसमेत भएको पाइएको छ । यसमा अनिल सिग्देल र अन्य कविहरु रहेको पाइएको छ । उक्त समयपछि साहित्य सिर्जनामा जुर्मुराएका चालीसको दशकका स्रष्टाहरुमा टीकाराम सापकोटा, युवराज भुसाल, युवराज अर्याल, कृष्णप्रसाद सापकोटा आदिको नामलाई यहाँ उल्लेख गर्नुपर्ने हुन्छ ।

यही तवरले कविडाँडाको साहित्यलाई निकै अगाडिदेखि सक्रिय रुपमा अगाडि बढाउन सफल व्यक्तित्वहरुमा २०४१ सालमा ‘समाजसेवा युवा क्लब’ खोली साहित्यको विकास गराएका राजनीतिज्ञ तथा समाजसेवी मुक्तिनाथ अधिकारी र उदयनाथ अधिकारी रहेको पाइन्छ भने २०४६ सालमा कविडाँडाका सालिकराम पौडेलद्वारा ‘दुर्गा युवा वाचनालय’ २०५१, ‘चितवन वाङ्मय प्रतिष्ठान’ २०५९, ‘अभिव्यञ्जना साहित्य प्रतिष्ठान’ २०५९, ‘समर्पण साहित्य परिषद्’ २०५९, ‘देवकोटा अध्ययन केन्द्र’ २०६०, कविडाँडा साहित्य समाज आदि रहेको देखिन्छ ।

त्यस्तै, पत्रपत्रिकामा २०३३ सालमा अनिल सिग्देलद्वारा सम्पादित ‘बुलबुल’ पत्रिका (२०५१), ‘मधुलिका’ (२०५७), सौदामिनी (२०५९), ‘सिरेटो’ साहित्यिक पत्रिका (२०६०), ‘अभिव्यञ्जना’, ‘चरैवेति’ र सीतारमा कोइरालाद्वारा सम्पादित भएको ‘पल्लव’ साहित्यिक पत्रिकाको पहिलो अंक २०५२ कथासंग्रह विशेषांकका रुपमा कविडाँडाबाट प्रकाशित प्रत्रिकाहरु हुन् । हाल ‘चरैवेति’, ‘अभिव्यञ्जना’, ‘पल्लव’लगायत कविडाँडाबाट प्रकाशित अरु पत्रपत्रिकाले देशव्यापी रुपमा चर्चा कमाउन सफल बनेका छन् ।

चितवन हाल साहित्यमा निकै अगाडि देखिएको छ । चितवनको साहित्यको विकासका निम्ति कविडाँडाबाट पनि उत्तिकै लागिरहेका स्रष्टाहरु दर्जनौँको संख्यामा छन् । त्यसमध्ये त कयौँ स्रष्टाहरुको योगदानलाई निकै प्रशंसा गर्नुपर्ने हुन्छ ।

पचासको दशक र साठीको दशकमा कविडाँडामा देखिएका अरु स्रष्टाहरु निम्नअनुसार छन् ः

रवीन्द्र लामिछाने, एमएन निशा, स्व. लोकेश अन्जान, प्रकाश प्राञ्जल, नवीन न्यौपाने, गायत्री अधिकारी, यादव सापकोटा, नारायण खनाल, सीताराम बुबा, विश्व न्यौपाने, प्राध्यापक कृष्णप्रसाद सापकोटा, अर्जुन पौडेल, दीक्षा सापकोटा, दीपेन्द्र अधिकारी, कला पौडेललगायत अन्य स्रष्टाहरु पनि कविडाँडाकै उपज हुन् ।

अझ विशेषतः गजल विधामा नै निकै क्रियाशील स्रष्टामा शिव सापकोटा, सरिना, सृजन अनिमेष, प्रतिमा अधिकारी, बसुन्धरा गौतम, रश्मीलता प्याकुरेल, लक्ष्मण भुजेल, शारदा चौलागाईं, अन्जु आदि युवापुस्ताका स्रष्टाहरु समेत रहेका छन् ।

नेपालको साहित्यमा चितवनको कविडाँडामा जन्मिएर कविडाँडालगायत जुनसुकै स्थानमा रहिआए पनि चितवनको साहित्यमा प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गरी साहित्यको उत्थानका लागि क्रियाशील यहाँका पाका, नयाँ स्रष्टाहरुले ठूलो योगदान दिएका

छन् । चितवनका गरिमामय साहित्यिक संस्था, साहित्यिक पत्रिका र अन्य संघसंस्थामा रही प्रशासनिक कार्य गरी कविडाँडालाई चर्चामा पु¥याउन सफलसमेत भएका छन् । दुई दर्जनभन्दा बढी पत्रिका र १०० भन्दा बढी कृतिसमेतको प्रकाशनले पनि कविडाँडालाई असाध्यै सफल ठाउँ मान्न सकिन्छ ।

अघिल्लो समयमा जुन उत्साह देखिएको थियो, त्योभन्दा बढी उत्साह पछिल्लो समयमा पनि उत्तिकै देखिएको छ । साहित्यमा बाढीपहिरो नै ल्याउन सफल आजका युवा स्रष्टाहरु निकै क्रियाशील भई लागिपरेका देखिन्छन् । आगामी दिनमा साहित्यमा अझ जोड दिने हो भने कविडाँडाको साहित्यिक भविष्य सधैँका लागि इतिहासमा स्वर्णिम अक्षरमा लेखिने निश्चित छ ।

गीत

कसलाई सुनाउ खै जीवनको कथा
जसलाई भने नी घट्दैन ब्यथा
न त जान्छ प्राण आज न त बाँच्न सक्छु
आदि हाँसो आदि खुशी यस्तै यस्तै म'ता /

दुख ले रुदै झरेको आँशु बुझाउ कसरि
नमान्नु दुख परेली तिम्रो रुझाउ कसरि 2

उधारो माया दिएर सागर तरेर जानेलाई
के भन्न सक्छु उदास यो मन गरेर जाने लाइ

कसलाई सुनाउ खै जीवनको कथा
जसलाई भनेनी घट्दैन ब्यथा 2

रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''
कविडाँडा,भरतपुर चितवन

तिहार लागेको जस्तो छ !!

सयपत्री मखमली फुल ढकमक्क फुल्दाखेरी 

आएजस्तै लाग्यो तिहार धानका बाला झुल्दाखेरी 

याद आउछ अझै पनि हाम्रो माया जोडिएको 

देउसी खेल्न गाउँमा गइ संगै हामी डुल्दाखेरि /

(तस्बिर -ममता अर्याल )

तिहार

छोरी ले यो तिहारमा जामा ल्याइदे भन्थी
श्रीमतीले ला'को धोति कति भयो गन्थी

जाँगे फाट्यो बा-बा भन्दै छोरो पनि रुन्छ
कान्छी छोरी जुत्ता चाहियो भन्दै जरो खन्थी

दमले चाप्यो ओखति ल्याइदे भन्दा आमा
स्कट चाहियो भन्दै घुम्छे बैनी फन फन्ती
.


.
.
क्रमश

गजल

सपना लुटेर रमाउछ काठमान्डू 

महंगी बढाउदै कमाउछ काठमान्डू

आफु स्वतन्त्र छ र त गर्छ अत्यचार

गरिबलाई मात्रा कानुन लगाउछ काठमान्डू

सडक देखि सदन सम्म उसकै अधिकार 

निर्धोलाई बस्नै दिन्न भगाउछ काठमान्डू

करोडौ लुटेर संबिधान दिन नसक्दा 

अब जनतालाई के थमाउछ काठमान्डू

अत्याचारी भ्रष्ट्रचारी जन्माउदै बर्षे पिच्छे 

आफ्नो मात्र अधिकार जमाउछ काठमान्डू

रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''

विश्व् साइकलयात्री पुष्कर शाहको यात्रा सस्मरणमा समेटिएका केहि रोचक कुरा

उनले घुमेका विभिन्न देशमा भोगेका कथा व्यथा समेटिएको उक्त पुस्तकका दुई वटा अंश हामीले यहाँ प्रस्तुत गरेका छौं ।




सावना सम्भोग

एक दिन ब्रेकफास्ट खाएपछि डायनाले मलाई भनी, “तिमी मसँग सावना जान्छौ?”

मैले तुरून्तै उत्तर दिएँ “जान्छु।” तर मलाई थाहा थिएन सावना कस्तो हुन्छ भन्ने। काठमाडौँमा यसको नामसम्म सुनेको हुँ। आज नौलो चीजको अनुभव गर्न पाउने भएँ भनेर गद्गद् भएँ।

डायनाले पुरानो साइकल भाडामा लिई।

होटलबाट केही किलोमिटर पर एउटा सावना घर पुगियो। रिसेप्सनमा गएर डायनाले हामी दुई जनाको पैसा तिरी।

त्यहीँ छेउ उभिएर फुत्त–फुत्त तल र माथिका लुगा फुकाली, हाम्रा गाउँघरमा साना केटाकेटीले लुगा फुकाले जस्तो! अनि एउटा ठूलो टावलले वक्षस्थल छोपी। गोरी अमेरिकन युवतीका सेता चिल्ला तिघ्रा र छाती देखेँ मैले। मेरा उत्सुक आँखाले उसका गोरा छाला नियाल्न नपाउँदै ऊ सावनाको कोठाभित्र पसी। म केही बेर त्यही टेबलमा बसिरहेँ।

“तिमी आउँदैनौ भित्र?”, उसले भित्रबाट मलाई भनी, “लुगा खोल र आऊ न भित्र। म यहाँ एक्लै छु।”

“ह“, लुगा खोलेर भित्र आऊ? हैन के भन्छे यो अमेरिकन तरूनी?”, आफैँसँग बोलेँ। लुगा खोलेर भित्र जानुको अर्थ के? त्यो पनि ऊ एक्लै भएको कोठामा?

डायना मभन्दा केही वर्ष मात्र जेठी भए पनि गोरी युवतीसँग यो यात्रामा सम्भोगमा लीन हुन पाइने भइयो भन्ने सोच्दै मन उद्वेलित भयो। फोक्सोले सास चाँडोे–चाँडो फेर्न थाल्यो। मुटुको धड्कन बढेर आयो।

विस्तारै लुगा खोलेँ र टावल बेरेँ। एक छिन उभिएँ र गोरीसँगको सम्भोगबारे सोचेँ। अनि आफूलाई दह्रो पारेर भित्र पसेँ। ऊ पसिनाले निथु्रक्क भिजेकी थिई। म पनि भित्र पस्नासाथ पसिनैपसिना हुँदै गएँ। तर एक छिनमै तातो बाफले अत्यास लागेजस्तो भो। मन भने चञ्चल थियो। डायनाप्रति सम्मोहित भइसकेको थियो। कतिखेर उसले अँगालोमा डाक्ली भन्ने मनमा लाग्दै थियो, दुई जना गोरेहरु पनि भित्र पसे। एउटा कुनामा बसे र बाफ लिन थाले।
हत्तेरी, सावना त शरीरलाई बाफले नुहाउने ठाउँ पो रहेछ!


उधारो सम्भोग

देब्रे हातको पाखुरामा लामखुट्टे बस्यो, टोक्नलाई। मार्नलाई ठोकेँ। फुत्केर उड्यो। केही बेरमा फेरि बस्यो। फेरि ठोकेँ। मर्छु भन्ने थाहा पाएर पनि लामखुट्टेले मलाई टोक्न छोड्दैन। ऊ नमरून्जेल भोकले उसलाई पनि छोड्दैन। जीवन रहुन्जेल यसरी नै मान्छे सासको आश गरिरहन्छ। क्युबानहरु पनि यस्तै भोका लामखुट्टे जस्तै लाग्छन् मलाई।

हवानामा जुलियोको घरमा बास बसेको म भने क्युबानहरुजस्तै अभावमा थिएँ।

झोलामा बाँकी रहेका टी–सर्टहरु दश डलरमा बेचेँ। जुलियोले अर्को पेइङ गेस्ट नआउन्जेल मलाई बस्न आग्रह गर्‍यो। मैले नकार्ने कुरै भएन। हाइटी जाने मेरो योजना खर्च अभावले विफल भइरहेको थियो। कतैबाट टिकट पाइरहेको थिइनँ। अमेरिका फर्कने प्रयासमा एम्बेसी चहारेँ, त्यो पनि असम्भव भयो। म खुला बन्दी भएँ क्युबामा।

दिनभरिको थकित शरीरलाई क्यारेबियन सीको मालेकोन डिलमा लगेर बिसाएँ। होटल, रेस्टुरेन्ट सोध्नेदेखि पैसा माग्ने र तरूनी मिलाउनेको भीड।

कसैलाई एकान्तमा बसेर केही सोच्ने फुर्सदै दिन्नन् क्युबानहरु। युरोप, अमेरिकामा साइकलमा दुई जनासँगै चढ्दा अनौठो मान्ने पर्यटकहरु यहा“ साइकलको पछाडि केटी राखेर कुदाइरहेका छन्। साइकल पर्यटकले कुदाए पनि कुदाउन लगाउने चाहिँ तरूनीहरु नै हुन्। हो, क्युबा सेक्सको स्वर्ग हो, म मान्छु, तर भोको पेटमा सेक्स? असम्भव!

समुद्रको छालमा रत्तीभर पनि हराउन दिएनन् क्युबान युवतीहरुले। दश थरी मान्छेको वरिपरि बस्नुभन्दा तरूनीहरुसँगै जानु उचित मानेर हिँडेँ म। दुइटी तरूनी, अन्दाजी सत्र–अठार वर्षका। जे होस्, टिनएजकै हुन्। हाम्रो देशका कोरली गाई जस्ता। सलक्क परेका भन्छौँ नि हामी, त्यस्तै!

लागेँ, उनीहरुकै पछि। करीब दुई–तीन किलोमिटर हिँडेपछि मलाई असन वा पाटनको पुरानो गल्लीको छिँडीतिर पुगे जस्तै लाग्यो। ठ्याक्कै उस्तै। त्यस्तै घर। त्यस्तै झ्यालढोका। त्यस्तै आग्लाहरु। गल्लीको भत्कन लागेको पुरानो घरको तेस्रो तलामा तिनीहरुको कोठा रहेछ। एउटीले चोरझैँ झ्यालबाट पसेर ढोका खोली। यो उनीहरुको कोठा होइन कि भन्ने शङ्का लाग्यो। भित्र पसेपछि ढुक्क भएँ, उनीहरुकै रहेछ।

भित्ताका सुन्दर तस्वीरहरुले बताइरहेका थिए। कोठाको आकारप्रकार सबैले मलाई काठमाडौँको सम्झना दिलाए। त्यति बेला पुतलीसडकनजिकै एउटा प्रसिद्ध घर थियो, होलिडे इन। त्यो घरको एउटा कोठामा मैले छ वर्ष बिताएँ। सात तला अठचालीस कोठाको उक्त घरमा बत्ती थिएन। त्यसैले त्यो घर प्रसिद्ध थियो। केशव त्यो घरको दादा थियो। हामीले भाडा तिर्नुपर्दैनथ्यो। बदलामा हामी घरको सुरक्षा गर्थ्यौं। मेरो कोठा सार्वजनिक थियो। कुनै दिन तेह्र जनासम्म सुत्यौँ। छ वर्षको अवधिमा मैले कहिल्यै एक्लै सुत्ने मौका पाइनँ। कोठामा जो पहिला पुग्थ्यो, खाटमा उही सुत्थ्यो। पढ्नेहरु पढ्थे, जागीरेहरु जागीर खान्थे, बेरोजगारहरु डुलेर दिन बिताउँथे, त्यो घर धेरैको आश्रयस्थल बन्यो।

मसँग त्यो घरमा धेरै रात गायक अरूण थापा पनि सुते। एक गिलास रक्सीमा गितार बजाएर धेरै गीत सुनाए। मलाई उनको फ्यान बनाउने पनि त्यही घर नै हो। त्यही घरबाट काठमाडौँको जीवन शुरु गरेको उत्तम अहिले स्विटजरल्यान्डको तारे होटलमा म्यानेजर छ। भीमसेन प्रसिद्ध कम्पनीको ट्रेकिङ गाइड बन्यो। मन्जिल, राजकुमार, जनक, हरि, नरहरिहरुले आफ्नो करिअर त्यहीँबाटै शुरु गरे। सुरजले आफ्नी प्रेमिकालाई त्यहीँ भेट्टायो। स्वास्नी पनि त्यहीँ बनायो। मैले जनआन्दोलनमा गोली लाग्दा त्यही कोठामा आरामको सास फेरेँ।

सम्झिरहेथेँ काठमाडौँ, एउटी तरूनीले तिघ्रामा प्याट्ट पारी। केही बेर गफ गरेपछि सेक्सको कुरा भयो। उनीहरुसँगै पालैपालो सेक्स गर्नुपर्ने उनीहरुकै आग्रह थियो। मैले भोको छु भनेपछि एउटी खानेकुरा लिन गई, मसँग दुई डलर लिएर। अर्कीले मसँग बार्गेनिङ गर्न थाली। एउटीको एक पटकको चालीस डलर रे! पूरै रात बिताए रेट अझै कम रेट हुन सक्छ रे! म पनि के कम, बार्गेनिङ नै सम्झेर मोलमोलाइ गर्न थालेँ। उसको रेटलाई दश डलरमा झारेँ।

दुई डलरको बन बोकेर अर्की तरूनी आइपुगी। मैले टोकेको जुठो बन दुइटीले खोसाखोस गरेर खाए। त्यसपछि एउटीले मेरो टी–सर्ट उतारी। मेरो शरीरका अङ्गहरु देखेर सोधी, “बडीबिल्डर हो कि क्या हो?”
अर्कीले जुत्ता–मोजा खोलिदिई।

अब दुइटीले नै मलाई मुसार्न थाले। ममा उत्तेजना शून्य बराबर थियो। दुइटी भोकाएका सिंहिनी जस्तै देखिएका थिए। उनीहरु 'ब्रा' मा उत्रिसकेका थिए। एउटी मेरो पाइन्टमाथि तिघ्रामा चढी। अर्कीले पछाडिबाट आफ्ना दुई जाँघबीचको यौनाङ्ग मेरो ढाडमा दलिरहेकी थिई। सिनेमामा हिरोइनले हिरोको छातीमा समाएजसरी पछाडिबाट समाइरहेकी थिई घरीघरी।

तिघ्रामा चढेकीले दश डलर मागी। मैले 'पैसा छैन' भनेँ। पत्याइन। फेरि गालामा म्वाइँ खाई। पछाडिकीले काँध सुमसुम्याउन थाली। मैलै 'साँच्चिकै पैसा छैन' भन्दै खाली वालेट देखाएँ। उनीहरुले बल्ल पत्याए। उनीहरुले 'मनाना' अर्थात् 'भोलि' भने। मैले हुन्छ भनेँ र जुरूक्क उठेँ। उनीहरुले मलाई फेरि लडाए र भने, “पैसा भोलि दिए हुन्छ।”

उनीहरुले उधारो सेक्स गर्न आग्रह गरे। म 'मनाना' भन्दै लुगा लगाएर त्यहा“बाट निस्किए

जुम्लाले राधा पौडेलको जीवनलाई नयाँ दिशा दियो ।

मदनपुरस्कार विजेताले देखेको जुम्ला


राधा पौडेल
सबभन्दा अग्लो ठाउँमा क्षेत्रीय प्रहरी कार्यालय छ । अलि तल सैनिक ब्यारेक । त्यो भन्दा होेचोमा एयरपोर्ट । धावनमार्गसँगै दाङ साँघुतिरबाट बग्दै आउँछ तिला नदी । अनि एयरपोर्ट, कर्णाली प्राविधिक स्कुल र महत गाउँ तीनतिरबाट भिरालो हुँदै उपत्यकाजस्तो सम्म ठाउँमा बसेको छ सानो बजार । यही हो, कर्णाली अञ्चल सदरमुकाम खलंगा (जुम्ला) को मोटामोटी भूगोल ।

हुन त सबै ठाउँको समाज, संस्कृति र रहन-सहनको आ-आफ्नै विशेषता हुन्छ । त्यसमा पनि जुम्लाको खास छ । यहाँ वर्षैभरि साना-ठूला चाडपर्व निरन्तर चलिरहन्छन् । सैनिक जात्रा, रोपाइँजात्रा, अरु के के हो के-के ? जात्रा र पर्वको संख्यामात्रै गन्ने हो भने राजधानी काठमाडौंसँगै निकै नजिक छ जुम्ला । मनाउने तौरतरिकामा भने धर्ती र जूनजत्तिकै अन्तर होला ।

काठमाडौमा सानोसानो पर्व दुलही भित्राएजत्तिकै धुमधामसँग मनाएको मैले देखेको छु । यहाँ भने दुलही अन्माउन लागेजस्तो रौनकविहीन हुन्छ । दुर्गम बसाईको भाडा हो वा जन्मजात गरिबीको कर तिरिरहेका छन् जुम्लीहरु ।

चाडपर्वमा पनि कसैको मुहार फक्रिएको मैले देखिनँ । कहिलेकाहीं यस्तो लाग्छ, जुम्लाका पर्व जम्मै औंलामा गन्न सकिने धनीहरुको निम्ति मात्रै त होइनन् ?

जातकै आधारमा ‘पोसिएका’ र ‘ठगिएका’ भनी वर्गीकरण गर्नेले एकचोटि जुम्ला आएर हेरे हुन्छ । यहाँ सुविधाबाट ठगिएकाहरु जम्मै दलित वा कथित तल्लो जातका छैनन् ।

माथिल्लो जात र राज्यस्रोतबाट पोसिएको भनिएका बाहुन, क्षेत्री पनि थुप्रै छन्, जो पेट भर्ने गाँस र आङ ढाक्ने एकसरो लुगाको निम्ति रगत-पसीना बगाउँछन् । जनगणनाको तथ्याङक केलाएर भनेको होइन, तर मेरो अनुभवमा जुम्लामा बाहुन, क्षेत्री र दलितकै बाहुल्य छ । मगुबाट बसाइ सरेर आएका मुगाली पनि छन् । यीमध्ये मैले भेटेका धेरै गरीबै छन् ।

अचेल पनि चन्दननाथ र भैरवनाथमा उत्तिकै आस्था छ जुम्लीहरुको । दसैंको बेला दुबै मन्दिरमा लिंगो फेर्ने चलन रहेछ । बडो रमाइलो हुन्छ, लिंगो फेरेको हेर्न । चन्दननाथ बाबालाई त साक्षात भगवानै मानिन्छ । यहाँ जसले जे माग्यो, पूरा हुने विश्वास छ ।

उनीहरुले कति पुस्तादेखि कतिथोक माग्दै आए होलान् । खै पूरा भए कि भएनन्, म जान्दिँन । माग्न भने छाडेका छैनन् ।

दसैं नआउँदै असोजबाटै जाडो सुरु हुँदोरहेछ । तिहार सकिएपछि मंसिरदेखि चैतसम्मै हिउँ पर्ने । बिहान-बिहान बाहिर हिँड्दा ठाउँ-ठाउँमा बरफ जमेको मैले पनि देखें ।

जिन्दगीमा पहिलोचोटि राष्ट्रिय पंक्षी डाँफे देखेको जुम्लामै हो । डाँफे पनि देखें, मारेर खाएको पनि देखें । हिउँ पर्न थालेपछि पन्छीहरु सुरक्षित बास खोज्दै बस्तीतिर आउँदा रहेछन् । त्यहीबेला सिकार गर्ने । सिकार गर्नेचाहिँ को भने, सिकारीलाई समातेर कारबाही गर्नेहरु नै । डाँफेको मासु पकाएर भोज खाने गरेको सुनें, जुन मलाई मन परेन ।

हामी नेपाली भाग्यवाद र रुढीवादका दीर्घरोगी हौं । समाजसेवी डोरबहादुर विष्टले यसमाथि सोध नै गरेका छन् । पूर्वको ताप्लेजुङ होस् वा पश्चिमको जुम्ला, यो रोगबाट कोही अछुतो छैन । खाली मात्राको फरक हो । जुम्ला अलि बढी नै ग्रसित भएको मैले अनुभव गरें ।

पुरुष आफू भने ठाँट्टएिर बजार चहार्छन्, घरमा श्रीमती, आमा र छोरीहरु हातगोडा चर्चरी फुट्ने गरी काममा जोतिएका हुन्छन् । बाहिर ठूल्ठूला कुरा गर्ने नेता, हाकिम, पत्रकार र नर्स पनि छाउपडी मान्दा रहेछन् ।

महिनावारि हुँदा भात, दूध, माछामासु खान नहुने रे ! मन्दिर त भन्नै परेन । हेर्दा पनि पाप लाग्छ कि जस्तो गरेर तीन कोष परै बस्छन् ।

जुम्लाको रीतिरिवाज म त रन्थनिएँ । रातमा पनि आकाश उज्यालिने यो बेला निस्पट्ट अध्याँरोमा बाँचिरहेको छ जुम्ला । बत्तीको अध्याँरो हैन, ज्ञानको अँध्यारो । चेतनाको अँध्यारो ।


जुम्लामा सरकारले सहुलियतमा दिएको चामलबाट जाँडरक्सी बनाइन्छ

सायद वर्षौंदेखिको अँध्यारोले ब्यग्र मन भुलाउन हो कि, चुइँगम अति चपाउँदा रहेछन् । महिलाले पनि प्याट्ट-प्याट्ट चुइँगम पड्काउँदै आफूजत्रै ढुंगाको भारी बोकेको मैले देखें । आफूभित्र गुम्सिएको आक्रोशलाई दाँतले किचिमिची पार्दै हल्का हुन त होइन ?

हल्का हुने अर्को पनि खुबै चल्छ यहाँ । मदिरा सेवन । घरमै बनाएको लोकलदेखि सुर्खेत र नेपालगञ्जतिरबापट आउने सिलबन्दी रक्सीसम्मको माग छ । कर्मचारीहरु बिहानै टिल्ल परेर अफिस आएको मैले देखेकी छु । रमरम हुँदै ड्युटीमा बसेका प्रहरी भेटेकी छु । धान राम्ररी फल्दैन । भोकमरीले जनता मर्छन् ।

सरकारले सहुलियतमा दिएको चामलबाट भने जाँडरक्सी बनाइन्छ । यसलाई चेतनाको कमी भन्ने कि परनिर्भरताको पराकाष्ठा ?
यहाँको अर्को समस्या हो, सरकारी कर्मचारी नबस्नु । कुनै न कुनै भ्रमण, काज वा तालिम मिलाउँछन्, अनि नेपालगञ्ज, सुर्खेत वा काठमाडौ झरिहाल्छन् । निमित्तको भरमा कार्यालय चल्छ ।

कहिलेकाहीं त त्यही निमित्त पनि हुँदैन । उसको सट्टामा आउने निमित्तले कार्यालय धान्नुपर्छ । दसैं मान्न घर गएका साथीहरु फागुनतिर मात्र उक्लेको मैले भेटेकी छु ।

जहाजको टिकटदेखि अस्पतालको उपचार र व्यवसायदेखि ठेक्कापट्टासम्म हुनेखानेकै आधिपत्य छ ।
कालो बादलमा चाँदीको घेरा भनेझैं गरिबी, अशिक्षा, भोक, रुढीवाद र सामन्ती संस्कारले थिलाथिलो पारेको जुम्लालाई प्रकृतिले भने आफ्नो झोली नै फुकाइदिएकी छन् ।

यहाँ बहुमूल्य यार्चागुम्बा छ । गुची च्याउ छ । र, अरु थुप्रै प्राकृतिक जडिबुटी छन्, जुन हाम्रा अज्ञान आँखाले ठम्याउँन सकिरहेका छैनन् ।
यार्चागुम्बा त जुम्लाको सुन भइहाल्यो । यसमा सरसापटै चल्छ । यार्चाको मौसम आएपछि तिरौंला भनेर ऋण लिने चलनै छ । यसो गर्दा बजार भाउ पाउन गाह्रो हुँदोरहेछ । एक त्यान्द्रो यार्चालाई ४७ रुपैंयाँ हालेर मैले नै किनें ।

गुची च्याउ पनि सानो टुक्राकै १० देखि १५ रुपैंयाँ पर्दोरहेछ । यही च्याउ नेपालगञ्ज पुग्दासम्म किलोको १० हजार, दिल्लीमा १५ हजार र जापानमा २० हजार रुपैंयाँ पर्छ भनेर स्थानीयहरु भन्थे ।

यतिका खुबी छन्, जुम्लामा । तैपनि हामी यसको चर्चा किन गर्दैनौं ? किन खाली जुम्लाका नराम्रा कुरा बाहिर आउँछन्, राम्रा कुरा दबिएरै बस्छन् ? किन हामी सगरमाथा र लुम्बिनीमा मात्र देशको गौरव खोज्छौं ?

के यार्चागुम्बा हाम्रो गौरव होइन ? जुम्लाको जडिबुटीखानी अरबको तेलखानी जत्तिकै बहुमूल्य छैन र ?

जतिजति यहाँ बस्दै गएँ, जतिजति भिज्दै गएँ, त्यति त्यति मलाई बोध भयो, जुम्ला गरिब भनेको त कहाँ पाएर गरिब हुनु ? यो त धनी हो, नेपालकै धनी ।

जुम्लाले मेरो जीवनलाई नयाँ दिशा दियो ।

(यस वर्षको मदनपुरस्कार बिजेता राधा पौडेलको ‘खलंगामा हमला’ पुस्तकको एक अंश)

बडा दशैं २०७१ को हार्दिक शुभकामना !!!"

"विजया दशमी २०७१ को शुभ अवसरमा नयाँ आशा,उत्साह अनि उमंग पलाओस्,निरन्तर सफलताले शिखर चुमिरहोस् ,हिम्मत अठोट र आत्मबिश्वास जागोस् , सुख ,शान्ति ,सम्वृदी सुस्वास्थ्य उत्तरोत्तर प्रगति एंव दिर्घायूको कल्याण होस भन्ने आकांक्षाका साथमा मेरो तर्फ बाट यहाँहरू सबै लाई बडा दशैं २०७१ को हार्दिक शुभकामना !!!"
रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''

मेरी आमा

कविता

दु:ख संगै उदाएको
मेरी आमाको कहानी
साँझा सम्म पनि आफ्ना पसिना
खडेरीले सुकेर पट्पटि फुटेका
बाँझो बारीमा आफ्नो शरिर बाट
निस्केको पसिनाको नारायणीले
संचित गरेर दस नङग्राले
सपना खोस्रिदै
आलीको कान्लामा ठुसुक्क नगरी
घाम ओढार परेपछि
ढोको संगै सपना बोकेर
उही प्रिय गोरेटो हुदै
भोलिको दिनको कल्पना गर्दै
पुन फर्किन्छिन आफ्नै घर

दलिन सम्म पुग्दा नपुग्दै
च्यातिएको गुन्यु चारैतिरबाट
तानातान गर्दै छातीमै टाँसिएका
स्तन भेट्न हानथाप गर्छन
दुधे बालक,

दिनभरी एकमुठी परालले पेट भरि
दाम्लोंमै झुन्डिएर
मालिक्नी आउने बाटो हेरेर बसेका
गाई,बस्तु
मेरी आमाको आवाज संगै
एकोहोरो कराउन थाल्छन /

परानले मात्र धानिएकी
मेरी बृद्धा हजुरआमा
बुहारी आएपछि औषधि खानपाउने आशामा
मझेरीमा पटुकीको सिरानी राखेर
लामो सुस्केरा संगै सुतिरहेकी छन् ,

दु:ख र बेदनाले भरिएका
कहानीहरु हृदयमा सजाउदै
आँखाबाट खसेका मूलले
प्यास मेटाउदै कैयौ चोटी
आफ्नो र परिवारको
प्राणको भिक माग्दै
अभावको झुप्रोमा
कैयौ रात हरु बिताई रहेकीछन्
मेरी आमा !

रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''
भरतपुर-१३,कविडाँडा,

सम्पर्क/पत्राचार

सम्पर्क/पत्राचार

रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''

paudelramkrishna6@gmail.com
ramkp175@gmail.com
ramkrishnap1@yahoo.com
ramkrishna_poudel2044@yahoo.com

मोडन भक्त

कविता 

एक हुल मुन्द्रेहरुको बथान
अट्टाहास हाँसोमा
थोरै अस्लिन शब्दहरु मिसाउदै
पैताला भेट्नै लागेको कट्टु समाएर
जंगल सफारी लज भित्र
प्रवेश गर्छन् /

अनुहारमा धेरै चिन्ताको कालो दाग
टाढै बाट टल्किरहेको देखिन्छ,
"पोहोर सालको दशैं त झुर भयो
तर त्यो भन्दा एड्भान्स बनाउन
यो साल स्मरणीय
बनाउदैछौ सुमन दाई" /
भन्दै थियो
सायद समुहको उँ नाइके हुनु पर्छ,
सुमन दाईलाइ चन्दाको बिल थमाउदै
भन्दै थियो "बिषय दुर्गा पुजा राख्नुहोस दाई",
तर प्रयोग सिर्जनात्मक काममा नै हुने छ '',
सायद दशैं नजिकिदै भएर होला
बिषय बस्तुको शीर्षक दुर्गा पुजा जुरेको

सुमन दाईको अनुहारमा
अटुट राप्तिहरु बगिरहेका छन्
दुर्गा,शिब,राम,लक्ष्मी लगाएत कैयौ
भगवानका भक्तलाई
रसिदमा चन्दाको भेटि चदाउदा /

यहाँ पुजा निरन्तर चलिरहन्छ
अनि भक्तहरु
जिर्णोंद्दार भएको मन्दिर निर्माणका लागि
स्रोत खोजीको प्रस्ताव उपर
छलफल गर्न
प्रत्येक दिन होटेल क्याफेमा
बिदेशी अमृत लिदै
गम्भिर चिन्तन संगै
दुर्गा,लक्ष्मी,काली का
एकहुल भक्तहरु
ठुलै बहसमा सदियौ देखि
जुटिरहेका छन्
रामकृष्ण पौडेल ''अनायास''
कविडाँडा

कृति परिचय

चितवनको गजल सवाल जवाफ विधामा पहिलो कृति 

''धमिलिएका डोबहरू''
कृतिकार -रामकृष्ण पौडेल''अनायास '' र फुच्ची जमुना 

मैले खुसी किन लेखेँ ?

म कहिले राजनीतिक विषयमा लेख्न चाहन्थें त कहिले उपन्यास लेख्ने सपना देख्थें। 

विजय कुमार

‘हामी सबै जे भन्न सक्छौं, त्यही कुरा अभिव्यक्त गर्नु लेखकको काम होइन। हामी जे भन्न असमर्थ छौं, त्यो व्यक्त गर्नु लेखकको दायित्व हो।’ –अनेस निन–

एउटा पुस्तक लेख्ने रहर थियो। कस्तो पुस्तक? कसरी लेख्ने? मसित उत्तर थिएन। कुनै दिन पुस्तक लेख्नेछु भन्ने बालसुलभ चाहनाबाहेक मसित अरु केही थिएन। न विषय, न शब्द, न त बिनाविषय पाठकलाई बाँधेर राख्न सक्ने शब्दकला। केही पनि त थिएन, सिवाय एक रहर।

सपनाको बिजारोपण भएको वर्षौंवर्ष पछि पनि मैले ‘त्यो’ पुस्तकको एक अक्षर लेख्न सकिनँ। कागजमा अक्षर नलेख्दा नलेख्दै, वर्षौं साथीभाइलाई ‘म पुस्तक लेख्दैछु, लेख्नेछु’ भन्दै हिँडें।

कोसिस नगरेको होइन। कागजमा नकोरे पनि उकुसमुकुसको मसीले मनको भित्तामा नलेखेको होइन। भरिन त पूरै भरिएको थिएँ, पोखिन पो सकेको थिइनँ। भरि हुनु र नपोखिनुको वेदना, त्यसको छटपटाहट म शब्दमा अनुवाद गर्न असमर्थ छु।

बिस्तारै समय यस्तो आयो, म स्वयंलाई आफूले पुस्तक लेख्ने कुरा पत्यार लाग्न छाड्यो। सपनाको कागजमा रहरको मसीले लेख्दैमा किताब लेख्न सकिने भए सबै लेखक बन्थे भन्ने साधारण सत्य बुझ्न मलाई वर्षौं लाग्यो।

अनेकौँ पल्ट लेख्न सुरू नगरेको होइन। आधा पेज पनि भरिन नपाउँदै आफैंलाई चित्त नबुझेर दर्जनौं पटक च्यातें। घरमा लेख्न सकिन्न भन्दै शान्त ठाउँहरुमा भौंतारिएँ। स्थान फेर्दैमा लेख्न सकिन्न भन्ने शिक्षाबाहेक कुनै उपलब्धि भएन। मेरो मनमा गर्भाधान भएको बिनाविषय, बिनाशब्दको पुस्तकले वर्षौंसम्म कुनै आकार नलिएको देखेर पछिल्लो समय म आफैंसँग निरास भएँ।

लेखनमा दुई बाधा थिए। पहिलो, पुस्तकको विषयबारे मेरो मनको अन्तरद्वन्द्व। म कहिले राजनीतिक विषयमा लेख्न चाहन्थें त कहिले उपन्यास लेख्ने सपना देख्थें। अनि बेलाबखत आध्यामिक दर्शनलाई विषयबस्तु बनाउने जोश चल्थ्यो। सबथोक पेन्डुलमझैं अस्थिर र क्षणिक उत्तेजनाबाहेक केही थिएन।

हुन त पुस्तकका निम्ति मसँग अनेक विषयबस्तु हुनुपर्ने। म पत्रकारिताको यस्तो स्थानमा वर्षौंदेखि उभिएको थिएँ, जहाँ मलाई नयाँनयाँ ‘आइडिया’ सुनाउने मानिसको कमी थिएन। सर्सर्ती हेर्दा पत्रकारिताको अनुभवले मानिसलाई पुस्तक लेखनमा सघाउनुपर्ने हो। तर यथार्थ त्यस्तो नहुने रहेछ।

पत्रकारिताले एउटा निश्चित अवधिपछि हामीजस्ता पत्रकारलाई नयाँ सिकाउन बन्द गरिदिन्छ। न भाषा न शैली, न विद्या न बुद्धि, न ज्ञान न त विज्ञान। यो पेसाले नितदिन उही पुरानो सतही राग रटिरहने थोत्रो टेप रेकर्डमा परिणत गरिदिन्छ, धेरै पत्रकारलाई। आफूसँग जोडिन आएका धेरैलाई पत्रकारिताले यताबाट उता, उताबाट यता भौंतारिइरहने ‘पेन्डुलम’ बनाएर छाडिदिन्छ।

म पनि थाहै नपाई यस्तो पेन्डुलम बन्न पुगें, जसलाई अस्पताल जाँदा डाक्टरको, एयरपोर्ट देख्दा पाइलटको, बैंक छिर्दा धनीमानीको, अदालतको बिल्डिङ अगाडि आउँदा वकिलको, संसद ढुक्दा नेताको र मन्दिर, गुम्बाका उकालीओराली गर्दा अध्यात्मका विषयबस्तुमा पुस्तक लेख्ने जोश चलेर आउँथ्यो। जोश जति छिटो आउँथ्यो, त्योभन्दा बढी रफ्तारमा बिलाउँथ्यो।

म आत्मलाप शैलीमा लेख्न चाहन्थें। तर आफ्ना सबै कमजोरी लुकाएर लेखक कहलिन चाहन्नथें, न त तिनलाई सार्वजनिक गर्ने आत्मबल मसित थियो। आफ्नो र परिवारको दालभात जोहो गर्ने क्रममा मेरो हातबाट हुन पुगेका सानातिना कर्महरुलाई सञ्चार जगतमा ठूलै योगदान गरें भन्दै आत्मरतिको कागजी पुलिन्दा तयार पार्ने आँट पनि मैले गर्न सकिनँ।

जर्ज अरवेलले भनेका छन्– ‘कुनै पनि अटोबायोग्राफीलाई त्यस बखतमात्र विश्वास गर्न सकिन्छ जब त्यसभित्र लेखकले आफ्ना विषयमा केही लज्जास्पद (डिसग्रेसफुल) सत्य उद्घाटित गरेको हुन्छ।’

अरवेल मेरा प्रिय लेखक हुन् तर उनको यो चुनौतीलाई धेरथोर रुपमा भए पनि स्विकार्ने आँट गर्न मलाई निकै समय लाग्यो।

लेखनको दोस्रो बाधा थियो, आलस्य। आलस्य मेरो जिन्दगीको अविभाज्य अङ्ग हो। ५२ मा चल्दै गरेको मेरो जिन्दगीको अधिकांश भाग केही नगरी त्यसै बितेको छ। वेस्टेज अफ ट्यालेन्ट (प्रतिभाको बर्बादी) ठान्छे, सुषमा मलाई। जीवनसङ्गिनीको कुरा सुन्दा एकछिन त हो क्यारे भन्ने लाग्छ। तर फेरि सोच्छु, मेरो चरित्रमा आलस्य नभएको भए बाँकी रहेको मानिस म हुन्थें वा हुन्नथें?

यस्तैयस्तै तर्क–कुतर्कको सहारा लिएर म समय बर्बाद गरिरहेको थिएँ। तर्क, वितर्क, कुतर्कको बैसाखी टेकेर मानिसले आफ्नो सही वा गलत जीवनशैलीलाई न्यायोचित ठहर्‍याउने प्रयत्न त गर्न सक्छ तर मनभित्र बलेको आगो निभाउन नसक्ने रहेछ।

बाहिरबाट हेर्दा म आफ्नो पेसाको सफलतम मानिसमध्ये एक थिएँ। मेरो शैलीका प्रशंसकको सङ्ख्या ठूलै थियो। आलोचक पनि यथेष्ट थिए। वर्षमा हजारौं मानिस मलाई इमेल लेख्थे। शक्तिशाली पुरूष, रुपवान महिला र धनवान व्यक्तित्व मेरा निम्ति कुनै दूर क्षितिजमा देखिने आश्चर्य र विस्मय नभएर दिनचर्याका सामान्य कुरा थिए।

यति हुँदाहुँदै पनि म आफूभित्र खालिपन महसुस गर्थें। सबथोक भएर पनि जीवनमा चाहिने मुख्य कुरा नभएजस्तो। अनेक गोरेटोमा हिँडिसक्दा पनि मूलबाटो नपाएजस्तो। आफ्नै मनभित्र कता हो कता हराएजस्तो। असजिलो महसुस गर्थें म। अनौठो खालिपन मेरो अचेतन मनमा गहिरोसँग लुकेर बसेको थियो।

मेरो निम्ति किताब लेख्ने कुराले कागजमा अक्षर छर्ने अर्थमात्र राख्दैनथ्यो। म त आफ्नो मनको भारी अक्षरमार्फत पोखेर हलुका हुन चाहन्थें, मनभित्र बलेको आगो निभाउन चाहन्थें। कसैले पढिदेला, लेखकका रुपमा मेरो नाम चल्ला भन्ने आशले मात्र लेख्न चाहन्नथें। अन्तर्मनको आनन्द स्वान्तसुखायका निम्ति लेख्न चाहन्थें।

तर मेरो मन, बचन, शरीर र पेसा एकआपसमा यति नराम्ररी विभक्त थिए, लेख्न बस्दा मेरो कलमबाट अक्षर झर्दैनथ्यो। म विभक्त नभइकन लेख्न चाहन्थें। त्यही लेख्न चाहन्थें जो म सोच्थें। मभित्र मन, बचन र शरीरमा अलगअलग विभाजित जिन्दगी होइन, एकाकार जीवनको खोज थियो।

मन, बचन र कर्मले पुरापुर एकाकार त सन्त मात्र हुन्छन् भन्ने थाहा नभएको होइन। जीवन एकोहोरो रेखामा होइन प्याजझैं पत्रपत्रमा विभाजित छ भन्ने शङ्कर लामिछानेको ‘एब्स्ट्र्याक्ट चिन्तन: प्याज’ नपढेको होइन। यति सब हुँदाहुँदै पनि, म आफ्नै सुरमा हिँडिरहें भनूँ या बेसुरमा भौंतारिइरहें।

समय बित्दै जाँदा लाग्न थाल्यो, जबसम्म म विभाजित जिन्दगी बिताइरहेको हुन्छु तबसम्म लेखनमा अन्तर्मनको आनन्द आउने छैन। स्वान्तसुखाय उपलब्ध हुने छैन। त्यो उपलब्ध नभएसम्म लेख्न बस्दा मेरो कलमबाट कागजमा अक्षर होइन, औपचारिकता छरिनेछ।

म मस्तिष्कले होइन हृदयको मसीले पुस्तक लेख्न चाहन्थें।

आज सम्झँदा अनौठो लाग्छ, अलिकति लाज पनि लाग्छ — जीवनका धेरै वसन्त मैले हृदयको होइन आफ्नो मस्तिष्कको सेवाचाकरीमा बिताएँ। जीवनको एक कालखण्डसम्म मलाई आफ्नो मस्तिष्कको क्षमतामा गर्व थियो। अरु धेरै मानिसले पनि ‘हो हो विजयबाबु त कस्तो ट्यालेन्टेड’ भन्दै मेरो सोचलाई यथेष्ट मलजल नगरेका होइनन्।

तर एक दिन यस्तो घटना घट्यो, मेरो जीवनको जगै हल्लियो।

करिब १४ वर्षअघिको कुरा। ती वर्षहरु मेरा निम्ति परम आश्चर्य र दुःखका वर्ष थिए। मेरो दुःखको कुनै शारीरिक वा भौतिक कारण थिएन। बाहिरबाट हेर्दा म वर्षौंदेखि जुन स्थानमा खडा थिएँ, त्यहाँ एकैछिन बस्न पाए लालायित हुने मानिसको सङ्ख्या सानो थिएन होला। छापा, रेडियो र टेलिभिजन — सञ्चार जगतका यी तीनै विधामा जुन सरलता र सहजतासाथ म विचरण गर्थें, त्यो धेरैका निम्ति आश्चर्य, इर्ष्या र विश्मयको विषय बन्न सक्थ्यो।

एकातिर व्यावसायिक रुपमा त्यो स्थिति, अर्कातिर पारिवारिक रुपले माया गर्नेहरुबाट घेरिएको थिएँ। यो सब भएर पनि, शब्दमा भन्नै नसकिने विचित्र अतृप्तताबाट पीडित थिएँ। एक हिन्दी गीतझैं थियो जीवन:

मेरे नयना सावन भादों

फिर भि मेरा मन प्यासा

आफूभित्र रहेको अपूर्णता भर्न म वर्षौं भौंतारिएँ। शक्तिवान, धनवान, रुपवान र बुद्धिमान मात्र होइन, गरिब र निसहायबीच पनि समय बिताएँ।

चरम निरासाले भरिएका मात्र होइन, पत्याउनै नसकिने साहस, आशा र उपलब्धिले परिपूर्ण मानिस पनि भेटें। तीमध्ये केही त टेलिभिजनमार्फत देखाएँ पनि। यी सब घटनाको केन्द्रविन्दुमा रहेर पनि मेरो मनको शून्यता मेटिएन। भौंतारिन रोकिएन, सोचेको ठाउँमा पुगिएन। पुग्न त परै जाओस्, पुग्न चाहेको ठाउँको नामठेगाना समेत पत्तो लागेन।

भौंतारिँदा–भौँतारिँदा एकदिन मैले आफूलाई बौद्धनाथपछाडि रहेको सेतो गुम्बामा पाएँ। म त्यहाँ जान घरबाट निस्केको थिइनँ, बरालिँदा–बरालिँदै पुगेछु।

गुम्बामा लामाले भने– ‘तपाईंले चोकीनिमा गुरूको दर्शन गर्नुपर्छ।’

लामाको पछि लागेर म चोकीनिमा रिम्पोचेका अगाडि पुगें। उनले मलाई अङ्ग्रेजीमा सोधे:

‘तिमी को हौ ?’

टेलिभिजनमा लामो समय काम गरेकाले होला, काठमाडौँ सहर वा नेपालका कतिपय स्थानमा ‘तपाईं को हो’ भन्ने प्रश्न मैले कमै सामना गरेको छु। झर्को मान्दै आश्चर्य र अहङ्कारमिश्रित स्वरमा जवाफ दिएँ:

‘म विजय कुमार हुँ।’

‘तिमी विजय कुमार हौ वा विजय कुमार तिम्रो नाम हो?’

मुसुक्क हाँस्दै रिम्पोचेले सोधेको यो प्रश्नले मलाई दस हजार भोल्टको झट्का दियो। त्यसअघि, म विजय कुमार हुँ अथवा त्यो मेरो नाम मात्र हो भनेर कहिल्यै सोचेको थिइनँ।

मेरो मुहारमा छाएको अनिश्चय देखेर रिम्पोचेले भने:

‘तिमी त आफूलाई निकै जान्नेसुन्ने ठान्छौ। मलाई यति मात्र भन, तिमी विजय कुमार हौ वा त्यो तिम्रो नाम मात्र हो?’

साधारणझैं सुनिने असाधारण गहिराइको यो प्रश्नका अगाडि मेरो अहङ्कार लज्जावती झारझैं भयो।

‘खै रिम्पोचे, अहिले यसै भन्न सक्दिनँ, म विजय कुमार हुँ वा त्यो मेरो नाम मात्र हो।’

‘केही हतार छैन, आज दिनभरि र रातभरि सोच। भोलि यही ठाउँ यही समय फेरि भेटौं। प्रश्न उही रहनेछ।’

‘विजयजी, तपाईं टेलिभिजनमा कसैलाई प्रश्न सोधेपछि उत्तर दिन तीस सेकेन्ड समय पनि दिनुहुन्न। गुरूबाट तपाईंलाई पूरै २४ घन्टा समय बक्सेको छ, भोलिचाहिँ उत्तर पक्कै लिएर आउनुहोला नि!’ म चुपचाप कोठाबाट निस्कने बेला त्यहाँ बसेका एक सज्जनले व्यङ्ग्यात्मक स्वरमा भने।

कुनै अरु ठाउँ भएको भए मैले त्यो बाजेलाई रूखो स्वरले के पो जवाफ दिने थिएँ होला। तर त्यस दिनचाहिँ आफ्नो पराजित अहङ्कारको घाउमा उसले नुनखुर्सानी छर्केको महसुस गर्दै घर फर्कें।

सारा दिन र राति अबेरसम्म रिम्पोचेले सोधेको प्रश्नको उत्तर खोज्ने असफल प्रयत्न गरें। भोलिपल्ट निर्धारित समयमा सेतो गुम्बा पुग्दा मलाई आफ्नो ज्ञानको सीमितता र अहङ्कारको विराटता दुवैका विषयमा धेरथोर महसुस भइसकेको थियो।

‘उत्तर ल्यायौ त?’

‘म क्षमाप्रार्थी छु, रिम्पोचे। मैले तमाम प्रयत्न गर्दा पनि उत्तर ल्याउन सकिनँ।’

‘तिमीले आफूलाई क्षमाप्रार्थी होइन भाग्यमानी ठान्नुपर्छ। भाग्यमानी यस अर्थमा, कमसेकम त्यो प्रश्नबारे सोच्ने मौका त पायौ। अधिकांश मानिस उनीहरु वास्तवमा को हुन् भन्ने सर्वाधिक महङ्खवको प्रश्नका विषयमा एकछिन पनि विचारै नगरी कैयौँ पटक यो पृथ्वीमा आउने र जाने गर्छन्। तिमीले कमसेकम त्यो प्रश्नबारे विचार त गर्‍यौ। अब कुनै दिन गुरू रिम्पोचेको कृपा भयो भने उत्तर पनि प्राप्त गर्नेछौ। आऊ, यात्राको थालनी गरौं।’

जुन दिन मैले यो लामो यात्राको पहिलो पाइला चालें, त्यसदिनदेखि मेरो निम्ति संसार बिस्तारैबिस्तारै बदलिँदै गयो। पत्रकारिताले मलाई अरुका दोष पत्ता लगाउन सिकाएको थियो। तर, यो नयाँ यात्राको नियम ठीक उल्टो थियो।

यहाँ अरुको होइन, आफ्नै दोष मनन गर्ने शिक्षा दिइन्थ्यो। मेरा दोष यति धेरै थिए, तिनलाई पत्ता लगाउन कुनै भारी चिन्तनको दरकार थिएन। यसो हल्का नजर दिए पुग्थ्यो। तर आफ्ना अवगुण हेर्न त मानिस मरेतुल्य हुँदोरहेछ। आँखाको बनोट नै बहिर्मुखी रहेछ। हुन त बिचरा आँखालाई पनि के दोष दिनु!

मानिस आफ्नो आँखाले होइन मनले संसार देख्छ। कठैबरा, आँखा त लाचार क्यामेराझैं रहेछ। मन भन्ने क्यामेरापर्सनले जता फर्कायो, जे देखायो, जति देखायो, त्यति मात्र हेर्न सक्ने!

दुईचार वर्षअघिसम्म मैले आफूबाहेक अरु सबै मानिसमा दोषैदोष मात्र देख्थें। प्रायः पत्रकारमा पाइने ‘विश्वनिन्दक’ प्रवृत्तिको मात्रा मभित्र सामान्यभन्दा धेरै बढी थियो। जति ठूलो ‘विश्वनिन्दक’ उति नामी पत्रकार!

पत्रकारिताका विद्यालयहरुमा मलाई अरुका गल्ती हेर्न सिकाइएको थियो, आफ्ना कमजोरी मनन गर्न होइन। तर चार वर्षअघि मेरा मूलगुरू नाम्खा रिम्पोचेले भनेः

‘आफ्ना कमजोरी पनि हेर्न सिक। आफ्नो मनले आफ्नै मनलाई हेर्न सिक। यो मन जे गर्दैछ किन गर्दैछ थाहा पाउने कोसिस गर।’

धेरै प्रयत्न गरेपछि मैले अरुको शरीरमा हात्तीजत्रो दोष देख्ने बेला आफूमा पनि कमिलाबराबर गल्ती देख्न थालें।

आफूले आफैंलाई हेर्ने क्रममा मलाई हल्का थाहा भयो, मेरा कमजोरी यथार्थमा कमिलाजत्रा सानामसिना छैनन्। जब मैले आफ्नै कमजोरी हेर्ने यात्राको पहिलो पाइला चालें तब अचानक, अनायास, क्षणभरमा मलाई यो पुस्तकको विषयबस्तु प्राप्त भयो।

जुन विषयबस्तु मैले वर्षौं सोचेर, खोजेर अनेक कोसिस गर्दा पनि पाउन सकेको थिइनँ, त्यही विषय एक दिन मलाई बिनाकुनै प्रयास फुर्‍यो।

१६ माघ २०६५ पछि पुस्तक लेख्नु मेरो बाध्यता बन्यो। त्यस दिन दिउँसो चिया खाँदाखाँदै, मैले बिनाकुनै पूर्वयोजना डा. उपेन्द्र महतोलाई भनें:

‘डा. साब, म वर्षौंदेखि एउटा पुस्तक लेख्न चाहिरहेको छु। नमच्चिने पिङको सय झट्का भनेझैं मैले अनेकौं बहानामा त्यो काम गरिरहेको छैन। अहिले तपाईंसँग बस्दाबस्दै मलाई यस्तो लाग्यो, एक वर्षसम्म केही अरु काम नगरी किताब मात्र लेख्न बसे, एउटा राम्रो पुस्तक लेख्न सक्छु। मेरो समस्या के भने काम नगरी दुईतीन महिनाभन्दा बढी जीवन चलाउने पैसा मसँग कहिल्यै हुँदैन। मलाई लाग्छ, तपाईंले मलाई एक वर्षका निम्ति आर्थिक चिन्ताबाट मुक्त गराइदिनुभयो भने सायद मेरो सपना पूरा हुने थियो। पुस्तकले पैसा कमाएछ भने फिर्ता गरौंला। केही भएन भने, लक्ष्मीको अभावले सरस्वतीको सेवा गर्न सकिनँ भन्ने आत्मगुनासोबाट त मुक्त हुने थिएँ।’

यो सुनेर उपेन्द्र मुसुक्क हाँसे। र, एकछिन पनि नअलमलिइकन भने:

‘हुन्छ विजयजी, तपाईं एक वर्षसम्म अरु केही नगरी आनन्दले किताब लेख्नुस्।’

उपेन्द्रको उदारताले मलाई एक यस्तो भाग्यशाली स्थितिमा पुर्‍याइदियो, जहाँ म वर्षदिनको निम्ति रोजीरोटीको कुनै चिन्ता नगरी किताबै लेखेर मात्र बस्न सक्थें! तर विडम्बना, मैले रोजीरोटीको चिन्ता नगरी वर्षदिन बिताइदिएँ तर लेख्न केही सकिनँ।

आर्थिक समस्यारहित हुँदैमा सृजना गर्न सकिने भए त हुनेखानेजति सबै सर्जक बन्थे भन्ने जीवन्त बोध उपेन्द्रको उदारताले गराइदियो। उपेन्द्र महतोप्रति आभारी छु, उनको आर्थिक सहयोगका निम्ति होइन। यसै पनि उनले मद्दत गर्नुपर्ने र नपर्ने धेरैलाई सहयोग गरेका छन्। म एक जना पुरानो सहपाठीलाई पनि गरे, कुनै ठूलो कुरा होइन।

उपेन्द्रप्रति कृतज्ञ छु भने त्यो विरलै पाइने अनुभवका लागि छु, जसले मलाई सिकायो– भाग्यमा छ भन्दैमा डोकोमा दूध नअडिने रहेछ! त्यो उखान मैले किताबमा कैयौं पटक नपढेको होइन। उपेन्द्रले भोगाइदिए। सौभाग्य मानिसको घरभित्र आफैं जबर्जस्ती घुसेर आए पनि, पौरख गरिएन भने नतिजा ननिस्कने रहेछ।

नतिजा ननिस्केपछि म आफैंसित निरास भएँ। आफूमाथि आफ्नै विश्वास उठिसक्दा पनि सुषमाको विश्वास ममाथि कायमै रह्यो। सुषमा मेरो पत्नी मात्र होइन, ‘बेस्ट फ्रेन्ड’ पनि हो। कुनै पनि पुरूषले एकै स्त्रीभित्र पत्नी र सबैभन्दा असल साथीको मिश्रण प्राप्त गर्नु ठूलो अहोभाग्य हो।

‘टेलिभिजनले तपाईंलाई दिएको सबैभन्दा ठूलो कुरा के हो?’ मानिस सोध्छन्।

म निशङ्कोच घोषणा गर्न सक्छु– सुषमा नै टेलिभिजनले मलाई दिएको सबैभन्दा ठूलो उपहार हो। सुषमालाई एकताका फिल्म अभिनेत्री अंशुमाला शाही भनेर चिनिन्थ्यो। २०४४ सालतिर चलचित्र अभिनेत्रीहरुका विषयमा कार्यक्रम बनाउने क्रममा मैले सुषमालाई पहिलोपल्ट देखें। देख्नेबित्तिकै बेहिसाब मन पराएँ। ‘लभ एट फस्ट साइट’ भन्ने शब्दावली मैले किताबमा पढेको होइन, जीवनमा भोगेको कुरा हो। सुषमाले चाहिन् भने म अर्को जुनीमा पनि उनैसँग विवाह गर्न चाहन्छु। सायद अर्को जुनीसम्म म अलि सुध्रिसकेको हुनेछु।

सुषमा जसको आज म यति धेरै तारिफ गर्दैछु, त्यही सुषमाभित्र जीवनको एउटा खण्डमा मैले अवगुण मात्र देख्न थालेको थिएँ। आज इमानदारीपूर्वक फर्केर हेर्दा आत्मबोध हुन्छ, सुषमाको निर्दोष मुहारमा मैले देख्न पुगेका अवगुणहरु यथार्थमा मेरो आफ्नै दोषहरुको प्रतिविम्ब मात्र रहेछन्।

कतिपय लोग्नेमानिस आफ्नो जीवनका अप्ठेरा, असफलता र कुण्ठाका निम्ति अरु कोही नपाएर आफ्नै पत्नी वा घरपरिवारलाई दोषी ठहर्‍याइरहेका हुन्छन्। यो सत्य कसैले मुखले अभिव्यक्त गर्लान्, कोहीचाहिँ मनमनै दोष देलान्, फरक त्यति मात्र हो।

मेरा तमाम कमीकमजोरीका बाबजुद मप्रति सुषमाको मायाप्रवाह चारै ऋतुमा एकैनास रह्यो। मौसम चाहे बर्खायामको होस् वा सुख्खा, हिउँद आओस् या बसन्त, उसको प्रवाहमा मैले मौसमअनुसार घटबढ महसुस गर्न पाइनँ।

म आफैंचाहिँ एक यस्तो मानिस हुँ जसको मुड पलपलमा बदलिरहन्छ। स्वभावका हिसाबले म खहरेखोला हुँ, सुषमा समुद्र हो।

सुरूका वर्षहरुमा उसलाई मसँग बस्न सजिलो थिएन। घरबाहिरका मानिसहरुका निम्ति म एक प्रसिद्ध, मनमौजी र सनकी मानिस थिएँ भने घरभित्र चाहिँ जिद्दी बच्चाजस्तो। मेरी आइरिस धर्मदिदी ब्रिजिट चर्को आवाजमा भन्थी– ‘सुषमाले घरमा दुई होइन तीन वटा बच्चा हुर्काउनुपर्छ। तेस्रो बच्चा हुर्काउन असम्भव छ। म भए डिभोर्स दिइसक्थें।’

ब्रिजिटले भनेको ‘तेस्रो’ बच्चा अरु कोही नभएर म नै थिएँ।

मेरो सम्बन्धमा ब्रिजिटको भनाइ धेरै अर्थमा साँचो थियो। तर डिभोर्स सम्बन्धमा भने ब्रिजिट प्राविधिक रुपले नै गलत थिई। किनभने ऊ आफैँ एक असफल प्रेमी थिई। एक रात, कुनै राजनीतिक विषयमा पछिल्लो प्रेमीसँग चर्को विवाद भएको भोलिपल्ट उनीहरु सदाका निम्ति छुट्टिएका थिए।

आजभोलि प्रेमीहरु के भयो भने आपसमा जुट्छन् र के भयो भने फुट्छन्, यसै भन्न सकिन्न।

जीवनमा धेरै उतारचढाव देखेपछि मलाई महसुस भयो– प्रेम भनेको अपेक्षारहित रुपले दिने भावना र क्रियाको नाम रहेछ। मैले यति गरेवापत उसले मलाई कति फर्कायो भन्ने हिसाबकिताब मनमा आउनेबित्तिकै बुझ्नुस् तपाईं प्रेममा होइन कुनै बिजनेस डिलमा हुनुहुन्छ।

जब एक जोडी, बिना कुनै हिसाबकिताब एकअर्कालाई एकोहोरो रुपले दिइमात्र राख्छन् तब भन्न सकिन्छ– वाह, क्या प्रेम छ !

कुनै अपेक्षा नराखी निरन्तर दिइमात्र राखे, तत्काल वा भविष्यमा कुनै दिन, दिएको भन्दा धेरै गुना प्रेम स्वचालित रुपले आफैं आइपुग्छ। यसविपरीत, तपाईं आफ्नो प्रेमीसँग अपेक्षामात्र राख्नुहुन्छ र प्रेमी पनि तपाईंसँग माया पाउनमात्र चाहन्छ, दिन जान्दैन भने दुवैको भागमा निरासाबाहेक केही हात लाग्ने छैन। एउटा मगन्तेले अर्को माग्नेलाई के पो दिन सक्छ र !

हुन त आजभोलि दुनियामा प्रेमको नयाँ परिभाषा आएको छ, जसले भन्छ– प्रेम भनेको लिनेदिने बराबर हुनुपर्छ। यो सुनेर मलाई हाँसो लाग्छ। मानौं प्रेम भनेको अरु केही नभएर लेखापालको ‘ब्यालेन्स सिट’ हो जहाँ डेबिड र क्रेडिट बराबर हुन अनिवार्य छ।

दिव्य खालिङको एउटा गीत छ:

मायाको आधारमा

सम्झौता नै हुन्छ

लिनुपर्ने जे छ

दिनुपर्ने जे छ

त्यो बराबर हुन्छ !

नारायण गोपालसँग एकदिन ठट्टा गर्दै सोधें– ‘यो गीत कुनै चार्टर्ड एकाउन्टेन्टले लेखेको हो कि क्या हो ?’

सुनेर मस्त हाँसेका थिए नारान दाइ। एकछिनपछि जवाफ दिए– ‘यो एक व्यावहारिक सत्यको गीत हो, पारमार्थिक सत्य (अल्टिमेट ट्र्युथ) होइन।’

नारान दाइको त्यो मस्त हाँसो सम्झेर आज पनि मेरो ओठमा एक मुस्कान स्वचालित रुपमा उत्पन्न हुन्छ। सुषमा मलाई भन्छे– ‘जबजब तिमी मस्त भएर खुसीले मुस्कुराउँछौं, मेरो सारा संसार उज्यालिन्छ।’

सुषमालाई देखेर महसुस हुन्छ, साँचो प्रेम गर्न कोरा ‘आई लभ यु’ भनेजस्तो सजिलो रहेनछ। जब प्रेमी, कुनै हिसाबकिताब नगरी दिइमात्र राख्छ, तब न भन्न सकिन्छ– वाह, क्या प्रेम छ!

कतै पढेको थिएँ– ‘जब तिमी कसैलाई साँचो अर्थमा प्रेम गर्छौ तब उसका कमजोरी र गल्तीका बाबजुद ऊप्रतिको भावना फेरिँदैन। मस्तिष्क क्रोधले भरिए पनि हृदयको प्रेम पखालिँदैन। दिमाग ताते पनि मुटु शितल नै रहन्छ।’

हुन त यस्तो अवस्था नारीपुरूष सम्बन्धमा विरलै आउन सक्छ। मेरो जीवनमा त्यस्तो विशेष अवस्था आयो भन्ने मुर्खतापूर्ण दाबी म गर्न चाहन्नँ। स्वीकारोक्ति यति मात्र हो कि त्यो सम्भावनाबाट हामी मेरै कारण बन्चित भयौँ। सम्भावना थियो तर मेरै कारण त्यो सृजनामा परिणत भएन।

म आफू जे छु, जस्तो छु र जति छु — त्योभन्दा बलियो हुन सकिनँ भनेर सुषमाले मलाई कहिल्यै दोष लगाइन। मैले चाहिँ सुषमा जेजस्ती र जति छे त्यसैमा खुसी नमानेको अवस्था पनि आयो।

प्रेम मेरा निम्ति ‘लिने’ विषय थियो। सुषमाका निम्ति प्रेम ‘दिने’ भावना थियो। आजसम्म, कुनै पनि क्षण सुषमाले मलाई यो भनिन– ‘मैले तिमीलाई यति धेरै माया दिएँ तर खोइ तिमीले के दियौ र?’

यो पुस्तक मेरा गुरूहरुको आशीर्वाद, सुषमाको प्रेम र उपेन्द्र महतोको उदारताबाट उत्पन्न भएको त्रिवेणी हो। यो त्रिवेणी सरल प्रवाहमा बगेको छ। यसमा समेटिएका अनुभव व्यक्तिगतझैं देखिए पनि समाजको एउटा ठूलो हिस्साले त्यसमा कतै न कतै आफ्नो छाया देख्नेछ। नयाँ र पुराना दुवै पुस्ताले यो कृतिमा कतै न कतै आफूलाई पात्रका रुपमा पाउनेछन्।

धेरैलाई थाहा छ, मैले सारा जीवन टेलिभिजनमा प्रश्न मात्र सोधें। अनेकौं पृष्ठभूमिका अनगिन्ती मानिसलाई असङ्ख्य प्रश्न सोधें। प्रश्न सोध्नुबाहेक मैले जीवनमा केही गरेजस्तो लाग्दैन। काम, क्रोध, लोभ, मोह, अहङ्कार — यी पाँचै मानवीय प्रवृत्तिसँग निथ्रुकै भिजेका प्रश्नहरु सोधें।

यी प्रश्न सोध्ने क्रममा जेजति उत्तर पाएँ, ती उत्तरको वर्षाले मेरो मन जमेर पोखरी भएको छ। यस्तो तलाउ, जसको पानी निकास नभएर मलाई उकुसमुकुस भएको छ।

सारा जीवन मैले प्रश्न मात्र सोधें, अब उत्तर दिन चाहन्छु। मेरो मनको पोखरीमा जमेको पीडालाई पुस्तकरुपी निकास दिएर अलिकति हलुका हुन चाहन्छु। धेरै वर्ष पोखरी भएर बिताएँ। बाँकी जीवन नदी भएर बाँच्न चाहन्छु। गोपाल योञ्जन भन्थे:

भरि छु साथी

म त भरि नै भरि छु

बग्नै नपाई पो

पोखरीसरि छु।

गोपाल योञ्जन यो पनि भन्थे– ‘बग्नुपर्छ है विजय भाइ, बग्नुपर्छ। तालबाट नदी र नदीबाट समुद्र बन्नुपर्छ। त्यसका लागि बग्नुपर्छ।’

आज, यसबखत म तालबाट नदीमा रुपान्तरित भएको अनुभव गर्दैछु। सोच्दैछु, गोपाल योञ्जन बाँचेका भए कति खुसी हुन्थे !

अनियन्त्रित मदिरापानको बेहोसीमा डुबेको मेरो जीवनकथाबाट सुरू भएको यो पुस्तक त्यत्तिकैमा सकिँदैन। मदिराको बेहोसीभन्दा धेरै गुना खतरनाक हो जीवनप्रतिको बेहोसी, जीवन बाँच्ने कलाप्रति अज्ञानता। जीवन बाँच्ने कला धेरथोर जानियो भने तमाम अभाव र अप्ठेराहरुबीच पनि सार्थक जीवन बाँच्न सकिन्छ। जीवन बाँच्ने कला सिकिएन भने सांसारिक वैभव र सफलता पाएर पनि व्यक्तिको जीवन निरर्थक हुन सक्छ।

समाज र हाम्रो शिक्षा पद्दतिले ‘सफलता’ को जुन परिभाषा दिन्छ, त्यो परिभाषा आधारभुत रुपले नै ‘अधुरो’ छ। परिभाषा पूरै गलत नहोला तर अधुरो छ। मेरो पेसाले मलाई अनेकौं क्षेत्रका ‘सफल’ मानिसलाई नजिकबाट हेर्ने मौका दियो। हरेक चम्कने बस्तु हिरा नहुने रहेछ। बाहिरी तिरिमिरीले मात्र जीवनलाई साँचो अर्थमा नचम्काउने रहेछ।

आजको दिनमा, मैले नेपालका सबैभन्दा दुःखी मानिसको सूची बनाउनुपर्‍यो भने त्यसमा समाजले ‘ठूलो र सफल’ ठानेका विभिन्न पेसाका मानिसको बाहुल्य हुनेछ। हामी अधुरा छौं, त्यसकारण दुःखी छौं। हामी दुःखी भएकाले अधुरा भएका होइनौं। अधुरा भएकाले दुःखी भएका हौं। अधुरा यसकारण छौं किनभने जीवन बाँच्ने कलाप्रति बेहोस छौं।

तपाईंको हातमा आज जे छ, त्यो कुनै दिन मैले लेख्ने रहर गरेको नामी दामी पुस्तक नभएर नितान्त सरल, साधारण र जीवनोपयोगी विषयबस्तु बोकेर आएको छ। जीवन आधारभुत रुपले सरल रहेछ। हामी नानाथरि अनावश्यक उपद्रोको डङ्गुर आफ्नो मनमस्तिष्कमा जम्मा गरेर जीवनलाई बेकारमा जटिल बनाउन खोज्दारहेछौं! यति साधारण सत्य बोध गर्न मलाई त्यतिका वर्ष लाग्यो।

हुन त म यो सारा पुस्तक आफूले भेटेका ‘ठूला’ भनिने देशीविदेशी राष्ट्राध्यक्ष, मन्त्री, प्रधानमन्त्री, विपक्षी र विद्रोही नेता, कार्यकर्ता आदिका विषयमा पनि लेख्न सक्थें। अथवा ‘सेक्सी विषयबस्तु’ ठानिएका धनवान, रुपवान, शक्तिवान, बुद्धिमान, नैतिकवान, अनैतिकवान स्त्रीपुरूषका प्रसङ्गले हरेक पाना सहजै रङ्गाइदिन सक्थें।

त्यस्ता प्रसङ्ग यो पुस्तकमा छँदै छैनन् भन्ने होइन। छन्, तर प्राथमिक होइन ‘दोयम’ भूमिकामा। प्राइमरी होइन सेकेन्डरी रोलमा। संसारका अधिकांश मानिसझैं मलाई पनि धेरै कालसम्म जीवनमा कुन कुरा प्राथमिक हो र कुन कुरा दोयम हो, होशै भएन।

‘पहिला जे जरूरी छ त्यो काम गर, त्यसपछि जे सम्भव छ त्यो गर’ भन्ने बोध त मेरो जीवनमा भर्खरै पो प्रवेश गर्दैछ। जीवनको एक कालखण्ड मदिराको बेहोसीमा बिताएँ। आजभोलि जीवन बाँच्ने कलाप्रतिको बेहोसीसित सङ्घर्ष गर्दैछु।

कसैले पठाएको एउटा कार्डमा लेखिएको थियो:

‘जीवन कठोर से कठोर शिक्षकभन्दा पनि कठोर हुँदोरहेछ। शिक्षकले पहिला पाठ पढाउँछ अनिमात्र जाँच लिन्छ। मलाई त जीवनले पहिला जाँच लियो अनि पाठ पढायो।’

मेरा अनुभव पनि कार्डमा लेखिएका अक्षरसित बिल्कुलै मिल्दाजुल्दा रहे। म ती भाग्यशालीमध्ये परिनँ, जसले जिन्दगीबाट पहिला सिक्ने अनि जाँच दिने मौका पाए। यसअर्थमा मैले उल्टो बाँचें।

हुन त मारग्रेट यङले दशकौं अघि नलेखेकी होइनन्:

‘धेरैजसो मानिस जीवनलाई उल्टो दिशाबाट बाँच्ने प्रयास गर्छन्। फेदबाट नबाँचेर टुप्पोबाट जिउने प्रयत्न गर्छन्। उनीहरु ठान्छन् कि धेरै बस्तु, धेरै पैसा र धेरै नाम भएपछि उनीहरु खुसी हुनेछन्। यथार्थ यसको ठीक उल्टो छ। मानिसले सर्वप्रथम आफू त्यो हुन सक्नुपर्छ, जो उसको वास्तविकता हो। त्यसपछि मात्र आफूले गर्नुपर्ने कामको कुरा आउँछ।’

म चाहन्छु, मेरा सन्तान सारांशिका र सारांशको नयाँ पुस्ताले जीवनलाई मझैं टुप्पोबाट नबाँचेर फेदबाट बाँचून्। नाम, दाम, यौवन र कुलतको मायाजालमा फसेर आफू हुनुको अर्थ (एसेन्स अफ बिइङ) नबिर्सून्!

हुन त मलाई थाहा छ, हरेक नयाँ पुस्ताले आफ्नो बाटो आफैं तय गर्छ। कोही चलनचल्तीको मार्गमा हिँड्न रूचाउलान्, कोही आफैँ बाटो खनेर अगाडि बढ्लान्। त्यति थाहा हुँदाहुँदै, कुनै आम अभिभावकझैं म पनि, आफ्ना छोराछोरीले सामना गर्नुपर्ने संसारका चुनौतीको सही वा गलत पूर्वानुमान गरेर बेलाबखत झसङ्ग हुन्छु।

झसङ्ग हुन्छु, किनभने आजको नयाँ पुस्ताले सामना गर्नुपर्ने ‘डिस्ट्र्याक्सन’, चुनौती र सम्भावनाको तीव्रता अभूतपूर्व छ। आकर्षण वा विकर्षणका जति धेरै साधनको सामना अहिलेको पुस्ताले गर्दैछ, त्यो मानव इतिहासमा कहिल्यै भएको थिएन। यति धेरै विविधता भएका बजारी ग्याजेट र विचार यसअघि पृथ्वीमा कहिल्यै एकत्रित थिएनन्।

कम्प्युटरको एक क्लिकमा उपलब्ध सामाजिक सञ्जालको चक्र यति बेगले कहिल्यै घुमेको थिएन। घुमाइको बेग यस्तो तीव्र छ, सम्झनेबित्तिकै रिङटा लाग्छ।

‘बाटो फेला पार्नुभन्दा हराउन धेरै सजिलो। त्यसैले त हामी खोजी मात्र रहन्छौं, भेट्टाउँदैनौं केही। जीवनमा कति धेरै ताल्चा र यति थोरै साँचो !’ लेखिका सारा डेसन भन्छिन्।

यस्तो द्रुत बेगको जीवनयात्रामा उत्पन्न हुने रिङटाबाट बच्न मानिस पहिला त्यो हुन जरूरी छ जो उसको ‘वास्तविकता’ हो। ऊ ‘हुनु’ को अर्थ हो। उसको ‘बिइङ’ हो। जीवनलाई टुप्पोबाट नबाँचेर फेदबाट जिउने बोध हो।

जसोजसो पुस्तकका पाना थपिँदै गए — केही यस्ता कुरा लेख्न बाध्य भएँ, जो लेखूँला भनेर कहिल्यै सोचेको थिइनँ।

कृति परिचय

मेरो बैसको क्यालेन्डर 
कृतिकार --सुमन घिमिरे

कृति परिचय

ECHOES

कृतिकार -ईश्वर कंडेल 

बुद्धिसागर को “कर्णाली ब्लुज” माथीको पाठकिए टिप्पणी :

उपन्यास - कर्णाली ब्लुज

फुच्ची जमुना
जुन कुनै कृती पढिसकेपछी अगाडिको पेजमा रातो पेनले साइन गर्ने गर्छु म । पढी सकेपछी ठिकै लाग्यो भने एउटा साइन, राम्रो लाग्यो भने दुइ वटा साइन र उत्कृष्ट लाग्यो भने तीन वटा साइन ।

यो उपन्यास हर्षबहादुरको जिवन वरिपरी रहेर लेखिएको छ । उसको बालापन देखी युवावस्थासम्मको समग्र जिन्दगीलाई निकै मसिनो गरी केलाईएको छ । हर्षबहादुर - वृषबहादुर को छोरो । एक्लो छोरो । आमा, बा, दिदी र भाई गरी जम्मा चार जनाको सानो र सुखी परिवार छ उनिहरुको । जहाँ हर्षबहादुरका बा डाक्टर हुनुहुन्छ । उनिहरुको परिवारमा ममता दिदिको ममताले निकै सर्हानिय भूमिका खेलेको छ । उनि पर्वतिकी साथी हुन् र पनि पारिवारिक सदस्य भन्दा कम थिइनन् तर यो आत्मियता रहनुले पनि स्पष्टै थाहा हुन्छ कि उनिहरुको परिवार कती मिलनसार र मायावी छ भनेर । आफ्नो जिन्दगीदेखी थकित छिन ममता । आफ्नै जन्मदाताले गरेको अपहेलनाले उनको कालीलो मस्तिष्कमा नराम्रो प्रभाव परेको छ ।

पैसा पाएको दिन ममता दिदी हाम्रा बालाई रातो रिबन ल्याइदिनु भन्थिन् । बाले चुपचाप ल्याइदिनु हुन्थ्यो । "क्यार्छेउ दिदि, यत्तिका रिबन ?" म सोध्थे ।
"एकदिन यिनैमा झुन्डेर म र्छु " भनेर एकछिन चुप लाग्थिन् ।

यो वाक्यांशबाट नै थाहा हुन्छ कि ममता दिदिको जिवन र ज्युनुसँगको समग्र दृष्टिकोण । आखिर, उनले भने झै नै उनि चाडै नै मर्छिन तर रिबनमा झुन्डिएर हैन ज्वरोले थला पारेर । आमा बाले औषधोपचार नगरेर ।

यहाँनिरको यो प्रसंगले मेरो मुटु हल्लिएको थियो जहाँनिर मगर मामाले भन्नु भो - ममताले खाल्डोमा पुर्ने बेला श्वास फेरेकी थिइन् ।

हर्षबहादुर पढ्नमा लद्दु छ तर चकचक गर्न खुब तेजस्वी छ । पढ्दापढ्दै दिदी पार्वती पोइला जान्छिन । यस घटनाले बा आमाको मनमा पहिरो जान्छ । त्यसपछी हर्षबहादुरको परिवार कालिकोट बसाइ सर्छ । कालिकोटबाटै उसले एस एल सि पास गर्छ र उ काठामाण्डौ पढ्न जान्छ । काठमाण्डौ बाटै +२ पास गर्छ र ब्याचलर दोस्रो वर्षमा पढ्दै छ उ अहिले । यही बेला उसको हातमा एउटा चिट पर्छ । जहाँ लेखिएको हुन्छ -'तुरुन्त कोहलपुर टिचिङ हस्पिटल जाने । ड्याडी बिरामी हुनुहुन्छ । २:३० मा फोन आएको थियो ।' उ तुरुन्त हस्पिटल पुग्छ । बा बिरामी हुनुहुन्छ । बेडमा सुतिरहनु भएको हुन्छ । बा'को पिरले आमा बिरामी झै हुनुहुन्छ । बा लाई सन्चो नहुने थाहा पाएपछी मनको घिट्किसो नातिको मुख हेर्ने रहर पुरा गरिदिन सुर्खेत लईजादै गर्दा बाले बाटोमै अन्तिम हिक्का छोड्नुहुन्छ ।



यही कथावस्तुको वरिपरी घुमेकोछ उपन्यास । जहाँ कर्णाली छेउछाउका बासिन्दाहरुको गरीबिलाई पनि स्पष्ट रुपमा देखाउन खोजिएको छ भने केहि प्रसंगहरुबाट जनयुद्धलाई मिसाएको छ । मटेरादेखी कटासे बजार र कालिकोट सम्ममा भेटिएका चन्द्रे, ममता दिदि, भागिराम, बाटु, मन्दिरे, छोट्कु जस्ता फरक फरक पात्रहरुको भिन्न भिन्न परिवेशले उपन्यासलाई पुर्णता दिन साथ दिएका छन् । आफ्नो परिवारको लागी विशेष गरी बाले गर्नु भएको संघर्षलाई उतार्न खोजिएको यस उपन्यासमा सन्तानको लागी बा आमाले गर्ने त्यागलाई पनि उठाउन खोजिएको छ भने बाटुको कथाले छोरी मन्छेहरु अझै पनि आफ्नो इच्छा , चाहना र रहरलाई आफ्नै पैतालाले कुल्चेर हिड्न बाध्य छन भन्ने बाध्यात्मक परिस्थितिलाई दर्शाउन खोजिएको छ । पढिरहदा - प्रसंग जहाँ जहाँ पुग्छ त्यही त्यही आफु पुगेको भान भयो मलाई । पाठकलाई अकर्षित गर्न नसक्ने लेखहरु असफल लेख हुन तर बुद्धिसागर यसमानेमा सफल लेखक सावित भएका छन । उसो त लेखक स्वयम आफु जन्मे हुर्केको ठाउँ मै केन्द्रीत रहेर लेखेको भएर पनि होला स्थान र प्रसंगहरु को अनुकुलता अनुसार पात्रहरुको संयोजन कही कतै झुक्किएको छैन न अलमलिएको नै छ । र सोही अनुरुप पात्रहरुलाई उभ्याउन सक्षम देखिएका छन लेखक । जुन सक्षमता सबै लेखकहरुले सहजताका साथ पार गर्न कठिन पर्छ ।

लेखाइ एकदमै सरल छ । पाठकलाई आकर्षित गर्ने कलामा निपुर्ण देखिन्छन बुद्धिसागर । उसो त सबै पाठकहरुको माग एकै प्रकारको हुँदैन न त लेखकले त्रुटी रहिर बनाउन नै सक्छ आफ्नो लेख तर पनि म चाहान्छु - हरेक उपन्यासहरुको अन्त्य सुखद होस । पढिरहदा जती सन्तुष्ट थिए म त्यती नै असन्तुष्ट यो दु:खद अन्त्यले बनायो मलाई । तसर्थ उपन्यासको अगाडिको पानामा मैले दुइ वटा साइन गरेर राखे ।

''ECHOES''नामक अंग्रेजी novel कृति प्रकासित

भरतपुर,''अनायासका पानाहरु''
नेपालको परिपेक्षमा सरसरती हेर्दा अंग्रेजी साहित्य धेरै कमै रुपमा भएपनि चितवनका युवा शशक्त क्रियासिल अंग्रेजी कवि ईश्वर कंडेलले केहि समय आगाडी ''बाया''नामक अंग्रेजी कविताको पुस्तक प्रकासन गरिसकेका छन् भने पछिल्लो समएमा फेरि ''ECHOES''नामक अंग्रेजी novel

 कृति प्रकासित गरेर एउटा अंग्रेजी साहित्यमा सफलता थपेका छन् नेपालको लागि यसलाई एउटा गौरवको बिषय मान्न सकिन्छ,आगामी दिनमा अंग्रेजी कवि ईश्वर कंडेलले यसैगरी सफलताका खुड्किलाहरु पारगर्दै आगाडी बढुन
''अनायासका पानाहरु''

कुमार नगरकोटीको पहिलो उपन्यास 'ब्लु बोयज' आउँदै

          नेरुदा, म खत्तम भएँ यार कुमार नगरकोटीको पहिलो उपन्यास 'ब्लु बोयज' बुक-हिल पब्लिकेशनले प्रकाशन गर्ने भएको छ। राजधानीमा बुधबार आयोजित कार्यक्रममा बुक–हिल पब्लिकेशन र नगरकोटीबीच उपन्यास लेखन र प्रकाशन सम्बन्धी सम्झौता भएको हो।

आफूलाई फिक्सन डिजाइनरको रुपमा चिनाउ“दै आएका नगरकोटीले यो उपन्यास अतियथार्थवादी र प्रयोगात्मक रहेको बताए। 'स्वप्नमय फर्म्याटमा लेखिएको युवाको कथा हो, ब्लु बोयज,' उनले भने– 'युवाका लागि लेख्दालेख्दै यो उपन्यास वयस्क र साहित्यका गम्भीर पाठकका निम्ति समेत उपयोगी छ।'

साहित्यको बजारमा साहित्यिक गुणवत्ता कम भएका कृतिको वर्चस्व रहेको समयमा नगरकोटीको यो उपन्यासले गम्भीर लेखक र पाठकलाई समेत प्रेरणा थप्ने पब्लिकेशनका अध्यक्ष भूपेन्द्र खड्काले बताए। उनले भने,'नगरकोटी कल्पनामा बौद्धिकतालाई प्रयोग गर्ने नेपालकै एकमात्र लेखक हुन्। बुक–हिलले उनको किताब सगर्व प्रकाशन गर्नेछ।'

प्रकाशकले नगरकोटीलाई मन खोलेर लेख्नका निम्ति आकर्षक प्रस्ताव गरिसकेको छ। अध्यक्ष खड्काले भने,'ब्लु बोयजको प्रकाशन, सार्वजनिकीकरण र प्रचार प्रसार अहिलेसम्मकै अभूतपूर्व हुनेछ। कुमार नगरकोटीको लेखकीय उचाइको समानान्तर रहेर पुस्तकको बजारीकरण हुनेछ।'

पुस्तक आगामी चैत्र मसान्तभित्र बजारमा ल्याउने तयारी बुक–हिलको छ। पब्लिकेशनले यसअघि विश्वसाइकल यात्री तथा सगरमाथा आरोही पुष्कर शाहको यात्रा–कथा 'संसारलाई साढे पा“च फन्को' सार्वजनिक गरिसकेको छ।



एकाबिहानैै अस्कर वाइल्ड अलि बढी नै वाइल्ड देखियो।

म चाहिँ केही माइल्ड नै थिए“। ऊ केही चिन्तित एवं आतङि्कत देखिन्थ्यो। डर्मिटरीको सुनसान करिडरमा उसले मलाई च्याप्पै समातेको थियो र भनेको थियो, 'नेरुदा, म खत्तम भएँ यार।'

स्कूलमा साथीहरूमाझ हामी पछिल्लो नामको सम्बोधन गथ्यौर। पुलिस स्कूलको यस्तै फुलिस प्रचलन थियो। जेम्स जोयसलाई केबल जोयस मात्रै भन्नुपर्थ्यो। अल्वेयरलाई कामु मात्रै भनिइनुपर्थ्यो। उसलाई कसैले 'कामुक' भन्यो भने सजायको भागिदार भैहाल्थ्यो। हामीहरूको प्रथम नाम उच्चारण गर्ने कार्यकारी अधिकार त केवल शिक्षक/शिक्षिकासित मात्रै थियो।
...

मीन–पचासको विदा चाँडै नै सकियो।

म स्कुल फर्कें। अस्कर वाइल्ड फर्केर आएन। स्कुल छोड्यो। डाक्टर जिभागोले अस्करको बारेमा धेरै पछिसम्म पनि मसित कुरा गरिरह्यो। गुस्ताव फ्लवर्टले चार्ल्स डिकेन्सको होमवर्क नगरेकोमा क्लास मनिटरबाट हात धुनुपर्‍यो।
म्याडम बोभारीले क्लासमा भन्नुभयो, 'लौ त बोयज! लेट्स सी। तिमीहरूमध्ये को–को पुतली बन्यौ? को–को झुसिलकीरा नै रह्यौ? दोज हू ह्याभ विकम अ बटरफलाई, प्लिज स्ट्यान्ड अप।'
म उठे“।

बाँकी झुसिलकीराहरू आ–आफ्नो डेस्क र कुर्सीमा घिसि्ररहे।
setopati

होष्टेल इन्चार्जद्वारा दृष्टीविहिन छात्रा बलात्कृत

आफूले भनेको विषय पढ्न नमानेको भन्दै कास्कीमा एक छात्रा बलात्कारको शिकार बनेकी छन्। कास्कीको लेखनाथमा रहेको एकिकृत दृष्टीविहिन छात्राबासमा बस्ने छात्रालाई छात्राबास कै इन्चार्जले बलात्कार गरेको आरोप लागेको छ। छात्राबासँका इन्चार्ज दण्डपाणी ढकालले कोहि नभएको मौका पारी बलात्कार गरेका हुन्। ४७ वर्षिय ढकालले ति १८ वर्षिय छात्रालाई छात्राबासको अथिति कक्षमा बलात्कार गरेको जाहेरीमा उल्लेख रहेको कास्कीका प्रहरी प्रमुख बसन्त लामाले जानकारी दिए।

ढकालले नेपाली विषय पढ्न भने पनि नमानेर अंग्रेेजी विषय पढेपछि मैले भनेको नमान्ने भन्दै बलत्कार गरेको ति छात्राको उजुरीमा उल्लेख छ। जनप्रकाश उच्चमावि भण्डारढिकमा कक्षा ११ मा अध्ययनरत छात्रा एक महिना पहिले मात्रै होस्टेलमा आएकी थिइन्। ढकाल होस्टलेका इन्चार्ज, शिक्षक र आफू पनि दृष्टीविहिन हन्। छात्रालाई भदौ १९ गते ढकालले बलात्कार गरेका थिए। उजुरीमा छात्राले भदौ १९ गते क्याम्पसबाट साढे तीन बजेतिर होस्टेलमा आई पढ्नका लागि बाहिर निस्किने क्रममा ढकालले जर्वजस्ती अतिथि कक्षमा लगेको उल्लेख छ।

छात्रालाई ढकालले गाला मुसार्ने, सम्बेदनशिल अङ्ग चलाएको र मुख थनेर बलत्कार गरेको छात्रको उजुरीमा उल्लेख छ। बलत्कार पछि पनि अन्य दिन एक्लै भेट्ने वित्तिकै सम्बेदनशिल अङ्ग चलाउने गरेपछि छात्रालाई मानसीक तनाव भएको थियो।

तनाव खेप्न नसकेपछि उनले १० दिन पछि होस्टेलमा बस्ने दिदिलाई भनेकी थिइन्। त्यसपछि मात्रै भदौ ३१ गते प्रहरीमा छात्राले उजुरी दिएकी हुन्। उजुरी पछि प्रहरीले ढकाललाई मंगलबार नै पक्राउ गरेको छ। उनलाई ५ देखि ७ वर्ष कैद हुन सक्ने प्रहरीले जानकारी दिएको छ। 

सागर राज तिमिल्सिना पोखरा, असोज २


प्रकाशित मिति: बिहीबार, आश्विन २, २०७१ ०८:२१:४१

गजल

पुरु लम्साल 

यी मान्छेहरूको लस्कर सम्झेर ।
रोकिन्छन् पाइला सफर सम्झेर ।।

झरी परे पछि मन पोल्न थाल्छ ।
बुढी आमा र चुहिने घर सम्झेर ।।

कहिले ठोकिन्छु कहिले टुक्रिन्छु ।
अचम्म लाग्छ यो खप्पर सम्झेर ।।

माझीको जिन्दगी नाउमै बित्यो ।
कोही पनि फर्केनन् बगर सम्झेर ।।

मैले फूलै फूलको उपहार पठाएँ ।।
उनले मिल्काइदिइन् पत्थर सम्झेर ।।